Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 132

VÖLUSPÁ
12á
siði og siðinn að ausa börn vatni haíi heiðnir menn tekið
eftir kristnum löngu á undan trúnni sjálfri. Og hann minnir
á Gísla Súrsson, sem um miðja 10. öld dreymir ýmis boð-
orð hins nýja siðar: vald eigi fyrri vígi, hjálp blindum ok
höltum o. s. frv. (Nordisk Aandsliv, 64). Andleg áhrif berast
oft í loftinu á furðulegan hátt. En hér má benda á ýmislegt,
sem gerði kristnina nokkuð kunna meðal heiðinna manna:
vesturfarir Norðmanna og Islendinga, kristna landnámsmenn
á lslandi, kristniboð Hákonar góða. °Einu atriði enn mætti
sjálfsagt gefa meira gaum en menn hafa gert (tekið fram af
Mogk, Arkiv XII, 274): áhrifum hinna hernumdu íra á ís-
landi. Melkorka kendi Ólafi syni sínum írska tungu, og
mælti lengi ekki við aðra menn, að því er segir í Laxdælu.
Líklegt er, að hún hafi ekki hvað sízt sagt honum frá
bernskutrú sinni og kristnum siðum. Ætli Gestur Oddleifs-
son hafi ekki, m. a. fyrir kynni sín við ólaf páa, vitað
nokkur deili á kristninni áður en Þangbrandur kom til sög-
unnar? Áhrif kristninnar á Völuspá eru að nokkru leyti
þess eðlis, að sennilegt er að skáldið hafi haft löng kynni af
henni, þótt óljós væri. Þau áhrif hafa komið meiri hreifingu
á hugsanir bans um goðmögnin og tilveruna. Þau hafa búið
í haginn fyrir hin sterku og skyndilegu áhrif af kristniboð-
inu sjálfu.
Axel Olrik hefur reynt að greina sundur heiðið efni og
kristið í lýsingu ragnaraka i Völuspá. Ég set þá greinargerð
hér, ekki af því að ég sé henni samþykkur, heldur sem
sýnishorn, og það af betra endanum.* 1) í mínum augum eru
1) Olrik telur þessi atriði Völuspár af kristnum rótum runnin:
1) spillingu mannkynsins, 2) Gjallarhorn boðar ragnarök, 3) sólin
sortnar og stjörnurnar hverfa, 4) heimsbrunann, 5) Gimlé, 6) hinn ríka
(65. v.). — Um tvö síðustu atriðin er ég honum sammála. Priðja og
fjórða atriðið hefði Olrik litið öðruvísi á, ef hann hefði gert ráð fyrir,
að kvæðið væri ort á íslandi. Fyrsta og annaö atriðið álít ég alveg
vafasöm. Gjallarhorn getur verið alnorræn hugmynd, þó að líkt komi
fyrir í ritningunni, og spilling goða og manna sem orsök hnignunar
og heimsendis er aðalatriði i kvæðinu, runnið skáidinu i merg og
bein. Helztu ritningarstaðir, sem taldir hafa verið fyrirmyndir Völu-
spár, eru pessir: Matth. 24, 7. 10, Mark. 13, 12, Lúk. 21, 24 (siðspiliingin
á hinum siðustu og verstu dögum); Matth. 24, 29: »mun sólin sortna
og tunglið eigi gefa skin sitt, og stjörnurnar munu hrapa af himni«,
smbr. Opinb. Jóh. 6, 12—13: »og sólin varð svört sem hærusekkur, og
alt tunglið varð sem blóð. Og stjörnur himinsins hröpuðu niður á