Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 136

126
VÖLUSPÁ
I Opinberun Jóhannesar, 20. kap., segir m. a. á þessa leið:
»Og eg sá engil stiga niður af himni og hélt hann á lykli
undirdjúpsins og stórum fjötri í hendi sér. Og hann tók
drekann, hinn gamla höggorm, sem er djöfull og Satan, og
batt hann um þúsund ár. Og hann kastaði honum í undir-
djúpið, og læsti og selti innsigli yfir honum, svo að hann
leiddi ekki framar þjóðirnar afvega, alt til þess er fullnuðust
þúsund árin. Eftir það á hann að vera leystur um stuttan
tima (1—3. v.). — — — Og er þúsund árin eru fullnuð,
mun Satan verða leystar úr fangelsi sínu. Og hann mun út
ganga til að leiða þjóðirnar afvega« (7—8. v.). — Á eftir fer
svo lýsing á dómsdegi og inni himnesku Jerúsalem.
Eins og nærri má geta voru þessir ritningarstaðir miðalda-
mönnum ærið umhugsunarefni. Á þeim dögum var jarðlífið
mönnum ekki annað en svipull draumur. Dauðinn, dóms-
dagur og annað líf var sjálfur veruleikinn, sem mest var
hugsað um og alt miðað við. Að reikna út dómsdag var
eðlilegri hlutur en reikna út sólmyrkva. Var ekki sennileg-
asl, að þessi þúsund ár ætti við tímatal kristinna manna?
Yfir allri 10. öldinni hvílir þungur skuggi með kristnum
þjóðum. Hinar miklu pílagrímsferðir um aldamótin 1000 og
fram eftir 11. öldinni, sem voru aðal-lildrög krossferðanna,
bera vott um ugg manna fyrir sáluhjálp sinni. Gjafabréf til
kirkna á 10. öld hófust oft svo: »Mundi termino adpropin-
quante.« — Abbo, ábóti í Fleury (d. 1004), segir frá því, að
hann hafi í æsku heyrt prédikun í höfuðkirkju Parísar (Ec-
clesia Parisiorum) þess efnis, að þegar eftir árið 1000 myndi
Antikristur koma, og eigi miklu siðar yrði dómsdagur (sjá
R. S. Storrs, Bernard of Clairvaux, New York 1912). Sagna-
ritarar kirkjunnar hafa upp á síðkastið viljað gera litið úr
þessum ótta. Hann hafi að visu gert vart við sig, en ekki
meir en oft ella. En um slikt er furðu erfitt að dæma eftir
á. Allir þekkja hvernig heimsendis-spár geta orðið að far-
aldri, jafnvel á þeim dögum »almennrar mentunar«, sem
vér nú lifum á. Einhver stjörnufræðingur í Minnesota skrifar
hefur Iengi fundist petta vera lykill að skilningi kvæðisins og skálds-
ins. Guðbrandur Vigfússon segir m. a. í Corpus poeticum boreale I,
LXVII: »The apprehension of the near crack of doom points to a date
near A. D. 1000.« Biörn M. Ólsen drepur á það sama í Skírni 1915,
372, án pess að vísa til Guðbrands. Og hvorugur hefur reynt að skýra
þetta nánar né færa rök fyrir því.