Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 141

SKÁLDIÐ
131
og ill, sannfæringin um, að alt ætti að farast. Allar helztu
hetjusögur sögðu frá þrautum og falli: Sigurður Fáfnisbani,
Gjúkungar, Atli, Hrólfur kraki, Hagbarður o. s. frv. — allir
fara sömu leið. Yfir goðin sjálf á sama að ganga. Sá er sæl-
astur, sem sér skamt fram undan. En þrekið var ekki sama
og fyr. Sálarlíf þroskuðustu mannanna, undantekninganna í
fararbroddi hins andlega lífs, var orðið of samsett til þess
að þeir gæti verið glaðir eftir valdboði viljans.1) Fyrir þá,
sem lögðu mælikvarða siðferðisins á heiminn, var lítil hugg-
un í þvi, að hann ætti að endurnýjast eftir ragnarök — jafn-
spiltur. Það voru ekki manndygðir Lifar og Lífþrasis, Móða
og Magna (Vfþrm.), sem gáfu þeim í arf hinn nýja heim,
heldur blind örlög. Átti þá hvað eftir annað að leika sama
leikinn upp aftur? Höfundur Völuspár hefði getað tekið
undir með Mynster: »Önd min er þreytt — hvar má hún
finna hvíld?« Lífsskoðun hans var að vísu margþætt og
auðug, en hana skorti takmark og samhengi. Hún gat dreift
sviðanum með því að tvístra persónunni, en hún gat ekki
læknað hann.
Þá kemur kristniboðið, líklega prédikun Þangbrands, til
sögunnar. Hún hefur vafalaust verið einföld: afneita goðun-
um, sem væri ekki nema mold og aska, en trúa á Krist,
engla og helga menn. Þetta var í sjálfu sér ekki veruleg
nýjung, því að flestir höfðu heyrt kristninnar getið. En svo
komu hin miklu tíðindi: dómsdagur er í nánd, nú eru síð-
ustu forvöð að taka sinnaskiftum. Nú verða menn dæmdir
eftir verkum sinum, illir menn fara til helvítis, en góðir
menn munu lifa i eilífri sælu með Kristi sjálfum. — Pessi
heimsslit voru ekki tilgangslaus leikur, þar sem byrjað var
aftur á öllu í sama horfi. Þau voru endir baráttunnar og
upphaf hins sanna og fullkomna lífs. Þessi kenning gat
veitt skáldinu frið. Þetta var það, sem vantað hafði í hina
fornu trú.
Völuspá verður aldrei rétt skilin, allrasízt afstaða hennar
til kristninnar, meðan talað er um, að skáldið hafi ort hana
i vissum tilgangi, hvort sem sá tilgangur er álitinn hafa
verið að verja heiðna trú gegn kristninni (Finnur Jónsson),
eða ryðja kristninni braut með því að sýna, að heiðnin
»beri í sér sinn eigin dauðadóm« (Björn M. ólsen). Ef slíkur
1) í ritgerð um átrúnað Egils Skallagrímssonar mun ég síðar minn*
ast nánar á hina fornu bölsýni.