Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 143

SKÁLDIÐ
133
eflir af hjátrú í þeim, er slikt rejmir, myndi hann varla geta
varist þeirri hugsun, að hann væri ekki annað en holdgun,
málpipa, miðill máttugra goðmagna. Þessu ástandi verður
ekki lýst betur en með sjálfu orðinu opinberun: hugsanirnar
koma með valdi og vissu, verða sjáanlegar og heyranlegar,
hræra sálina til grunna. Maður hevrir, en leitar ekki, þiggur,
en spyr ekki um gjafarann; hugsanirnar koma eins og leift-
ur, í formi, sem er jafn sjálfsagt og þær sjálfar, — ég hef
aldrei getað valið um. — — Alt verður gersamlega óviðráðan-
legt, og þó er maður gagntekinn af þeirri tilfinningu að vera
frjáls, engum skilyrðum bundinn, goðum líkur. Einna merki-
legast er að hugsa alveg ósjálfrátt í myndum og likingum,
vita ekki af því hvað eru myndir og líkingar, af því að alt,
sem í hugann kemur, virðist sjálfsagt og eðlilegt« (Ecce
homo; lausl. þýtt).
Á slíkum tímamótum, sem voru á íslandi um 1000, er
eins og þjóðarsálin standi á öndinni, og engan skyldi furða,
þótt menn væri þá hljóðnæmari en ella, svo að þeir kendi
þeirra bylgjuhreifinga tilverunnar, sem venjulega drukna i
þys hins daglega lífs. — ólafs saga Tryggvasonar hin meiri
segir svo frá: »Þat var einn tíma at Þváttá, þá er Þórhallr
spámaðr var þar at heimboði með Halli. Hallr lá í hvílu-
gólfi, en Þórhallr í annarri rekkju, en gluggr var á hvilu-
gólfinu. Ok einn morgin, er þeir vöktu báðir, þá brosti Þór-
hallr. Hallr mælti: »hví brosir þú nú?« Þórhallr svarar:
»af þvi brosi ek, at margr hóll opnask ok hvert kvikvendi
býr sinn bagga, bæði smá ok stór, ok gera fardaga.« Ok
litlu síðarr urðu þau tiðendi, sem nú skal frá segja« (o:
koma Þangbrands til Islands og dvöl hans á Þváttá).
Flat. I, 421.1)
Litill vafi er á því, að höfundur Völuspár hefur oftar en
einu sinni »séð í tvo heimana,« orðið frá sér numinn, svo
að honum fanst því vera hvíslað að sér, sem hann fann
ekki með því að brjóta heilann um það. Hann hefur vitað,
að æðsta sæla og æðsti skilningur fæst ekki með því að leita
þess, heldur gera sál sina nógu næma fyrir þvi, og biða þess
svo með stiltum strengjum, eins og vindharpan vindsins. Nú
opnaðist honum útsýn til þess, að þessi strjálu og dýrmætu
augnablik yrði samfeld, yrði eilifð. Að regindómurinn yrði
1) Smbr. Björn' M. Ólsen, Um kristnitökuna, 58—59. Hann bendir á,
hve pessari lýsingu Pórhalls svipar til 48. v Völuspár.