Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 148

VÖLUSPA
138
goðanna vera fólgið í eiðrofum. Hvað eru eiðrof eða heitrof
i eðli sinu? Ekki annað en ósamræmi, ósamkvæmni. Einn
hluti, ein geðbrigði mannsins lofa því, sem heildin getur
ekki efnt. Orðheldni er liftaug alls siðferðis: að vera heit-
vandur við aðra menn og framkvæma sín eigin áform. Sá
maður, sem altaf væri í samræmi við það bezta í sjálfum
sér, altaf heill og einlægur, gæti ekki verið vondur maður.
Sá sem væri .altaf i samræmi við það versta í sjálfum sér,
gæti aldrei verið hættulegur, því að enginn myndi glæpast á
honum. »En af því að þú ert hálfvolgur, og ert hvorki heit-
ur né kaldur, mun eg skyrpa þér út af munni mínum«.
Tvieðli goðanna veldur eiðrofunum. Þau vilja nota jötn-
ana, halda að tilgangurinn helgi meðalið. Þau skilja ekki,
að sterkasta borgin um Asgarð var sakleysi sjálfra þeirra.
Þau ganga i þá gildru, að glæpurinn er eina úrræðið.
Pennan skilning á syndafallinu gat höfundur Völuspár
ekki sólt til kristninnar. Syndafall BiBliunnar er ekki líkt
því eins vel skýrt. Adam og Eva eru sköpuð syndlaus, í
guðs mynd. Hvaðan komu höggorminum ílök sín í þeim, af
hverjum hafði hann þegið vald sitt? Auk þess báru Adam
og Eva ekki sömu ábyrgð á boðorðum þeim, sem þeim var
skipað að hlýða, og Æsir á eiðunum, sem þeir höfðu sjálfír
svarið. Völuspá er i miklu betra samræmi við lífsskoðun
nútimans. Maðurinn er ekki fallinn engill, heldur dýr —
jötunn, api — á leiðinni til þess að verða guðum líkur.
Guðsmyndin er ekki vöggugjöf, heldur síðasta takmark
langrar framsóknar. Syndin er ekki í heiminn kominn fyrir
neinn dutlung forlaganna, heldur er hún eðlisnauðsyn þess-
arar framsóknar. Eins og vér þekkjum ekki líf án dauða,
nema á lægsta stigi, þekkjum vér ekki þroska án syndar.
En lífið breytir ekki lítið svip eftir þvi, hvort vér erum sí-
felt að nálægjast eða fjarlægjast guðsmyndina.
Guð er trúr. Hann efnir loforð sin út í æsar. En kristnin
kallar djöfulinn svikara, lygara og lyginnar höfund. Það er
eftirtektarvert, að alþýðu trú hefur leiðrétt þessa skoðun á^
djöflinum. Kölski er allra áreiðanlegasta skinn. Hvert orð
hans stendur eins og stafur á bók. Eins eru tröllin. Trygð
þeirra og heitvendni er við brugðið. Petta er alveg rétt
hugsað. Kölski og tröllin eru, eins og guð, af einum heimi,
heil og óskift. Pessvegna eru þau sjálfum sér fyllilega
samkvæm.