Búfræðingurinn - 01.01.1944, Blaðsíða 38

36
BÚFRÆÐINGURINN
Allt fra 1G53, cr Gísli Magnússon, sýslumaður á Illiðarcnda, hóf fyrstu
tilraunir sínar, og fram á seinni hluta 18. aldar voru gerðar viðtœkar til-
raunir með þœr 4 korntegundir, sem fyrr hafa vcrið nefndar, cn oftast
varð árangurinn ekki slikur, að til frambúðar og styrktar vrði málstað
kornyrkjunnar. I'ó er talið, að byggið liafi hcppnazt bczt af ]>ví, sem reynt
var. Bigi cr vitað, hvaða afbrigði voru reynd, cn telja má vist, að korn
hafi verið fengið að/frá þeim norðlægu stöðum, sem tclja mætti líkasta
islenzkum staðháttum. En jafnliliða þvi, að á þessu tímaskeiði voru
gerðar fjölmargar tilraunir til endurreisnar islenzkri kornyrkju, voru
þær oft illa framkvæmdar og vöktu því frckar ótrú en trú á málefninu
jafnhliða ]>ví, að á þessum tíma var viðleitni almennings í landinu dauf
til allra framkvæmda í atvinnulegum efnum. Menn skildu þá eigi, livert
gildi kornyrkja hefði fvrir jarðrækt i afskckktu landi, ]>ar sem liollast
var að búa sem mest að því, sem hægt væri að knýja fram af viti og
striti vinnandi handa og huga í landinu sjálfu.
Þegar þannig l'ór, að kornyrkjan varð cigi endurreist, scm varla var við
að búast, cins og á stóð um vcrklcga kunnáttu og atliafnir þcirra tiina,
varð sami seinagangur og framkvæmdaleysi ríkjandi mara á jarðrækt-
inni. Breyting á ræktunaratliöfnuin hænda var ckki liugtak, scm varð
veruleiki, heldur hin sama stöðnun, aðeins not þeirra gæða, sem náttúr-
an sjálf gat á hvcrjum tíma i té látið. Og munu fáar undantekningar frá
því, að öðruvísi hafi vcrið en hér liefur verið lýst.
Á lfl. öld voru aftur tilraunir gerðar varðandi það mál, livort ís-
lendingar gætu ræktað cittlivað af korni sér lil hagnaðar og nota í land-
inu. Niðurstaða þeirra tilrauna allra var ckki heldur ]>ess megnug að
koma íslendingum í skilning um, hvað með þyrfti til gildra og góðra
framkvæmda i'yrir þetta mál. Árangurinn varð hinn sami og fyrr. Sú
skoðun styrktist cnn meir en áður, að ekki næði það ncinni átt, að korn
væri árviss ræktun og að það svaraði kostnaði, að bændur tækju almennt
korntcgundirnar til ræktunar. Um aldamótin síðustu liófst hinn nýi
timi framfara og íslenzkrar endurreisnar. Einn þátturinn í þeirri þróun
var hin nýja tilraunastarfsemi, sem hófst með stofnun og starfrækslu
gróðrarstöðvanna í Reykjavik og á Akureyri. Það fór sem fyrr, að þær
tilraunir, sem gerðar voru á háðum stöðuin, urðu ekki til framdráttar
þcssu málefni, ]>ví að tilraunimar sýndu oftast verri árangur cn ]>ann,
sem ætíazt var til af kornyrkjunni, og meiri kröfur voru gcrðar til ár-
angurs en þeirra aðferða og aðbúðar, sem liessar tilraunir hlutu í fram-
kvæmdinni.
I>að iná telja víst, að tilraunir, sem gerðar voru frá því á 17. öld og
fram að 1923, hafi eigi stuðlað að réttlátum skilningi á akuryrkju i
okkar kalda Jandi. Að visu var margt, sem kom fram varðandi fram-
kvæmd kornyrkju, er nýjar tilraunir hafa síðar staðfcst, eu framlialdið
vantaði vegna þess, að allar tilraunirnar slóðu stuttan tima í einu,
cn byrjað var og hætt til skiptis. Samlicngi tilraunanna varð því litið
eða ekkert. l>að virðist hclzt vera svo, að árangur góðu áranna hafi
verið settur undir mæliker, en þegar illa gekk, var því vendilcga á loft
lialdið og eftir því dæmt um réttmæti og framkvæmdalnöguleika þcssarar
lramleiðslu. En vitanlega nær slikt ekki ncinni átt, þvi að ef dæma skyldi