Búfræðingurinn - 01.01.1944, Blaðsíða 133

BÚFRÆÐINGURINN
131
nautgripir, sáuðfc. og hross, sé ósanistætt og ósamkynja og að
livergi sé um nein kyn eða kynfestu að ræða. Því til frekari
sönnunar má í'æra, að innan hverrar jiessara þriggja húfjár-
tegunda eru einstaklingarnir mislitir, misstórir og mjög svo
mis-afurðamiklir. Kynfestan er sára lítil.sem sést af því, að
afkvæmin geta verið nauðaólík foreldrunum. Það má því telja,
að búfé okkar sé óhreinkynja, hvað erl'ðaeðli snertir. Ytri að-
biið, fóðrun og hirðing öll er einnig mjög misjöfn.
Yið kynbætur á innlenda búfénu, án iblöndunar annars-
staðar að, má fara eftir þremur aðalleiðum:
1) Urval eftir ytra útliti (hópúrval).
2) Úrval eftir afurðum (skýrsluhald).
3) Úrval eftir ætt og afkvæmum (ætthækur).
Enn fremur má nota tvær eða allar þessar aðferðir saman.
1. Úrval eftir ijtra útliti (hópúrval).
Eins og að framan var drepið á, skapast ytra útlit og verð-
mæti dýranna l'yrsl og fremst af tvennu: annars vegar af arf-
gengum eiginleikum og liins vegar af J)ví umhverfi, sein dýrjn
lifa i. Nú er það svo, að mjög er undir ýmsuni atvikum komið,
hvort ræður meira um ytra útlit dýranna. Stundum eru lifs-
kjör dýranna svo slæm, að erfðaeðlið nýtur sín engan veginn.
í þeim tilfellum iná segja, að umhverfið ráði þá eilt að mestu
um hið ytra litlit. Af hinu ytra litliti einu saman verður því
raunar lílið sagt um verðmæti búfjárins. Af þvi sést ekki
heldur nema að litlu leyti erfðaeðli hvers einstaklings og ekki
neitt um kynfestu hinna arfgengu eiginleika. Meðal annars af
j)essum atriðum, sem nú voru nefnd, mætti vera ljóst, að kyn-
hætur, sem byggjast á úrvali eftir ytra útliti einu saman (hóp-
úrvali), geta aldrei orðið miklar. í búfjárræktinni eru kyn-
bæturnar meðal annars fólgnar í því að velja saman karldýr
og kvendýr, sem að-áliti þess, er velur, hafa mest af þeim verð-
mætu eiginleikum til að hera, sem gefi mestar afurðir, — mest-
an arð. Þetta val hefur lengst af hér á landi fyrst og fremst ver-
ið framkvæmt eftir ytra lítliti dýranna. Þess ber þó enn freni-
ur að geta, að oft hefur alls ekkert val á undaneldisdýrum átl
sér stað í búfjárræktinni, en dýrin timgast meira og minna
villt, t. d. hross á heiðum uppi, sauðfé i haga o. s. frv. Og jafn-
vel þegar uin val á „kynbótagripuin“ hefur verið að ræða, hef-