Búfræðingurinn - 01.01.1944, Blaðsíða 41

R L' F R Æ Ð INGURINN
39
Til þess a'ð gera sér grein fyrir, hvernig hitaskilyrði, úrkoma
og tíðni hennar eru á nokkrum helztu stöðum hér á landi, eru
sýndir í töfhi T ]>cssir 3 þœttir veðurfarsins yfir 6 vor- og
sumarmánuði áranna 1921 -1940. Eins og sést á töflunni, eru
þetta meðallöl 13—20 ára fyrir hvern stað og unnið úr skýrslu,
sem veðurstofan liefur góðfúslega látið mig fá. Til samanhurðar
eru hliðstæðar tölur sýndar fyrir erlenda stöð, Tromsö í Noregi,
hapði eldri meðaltöl og svo meðaltöl frá 1923—1938. Þá sést enn
fremur á töflunni samanlagður meðalhiti maí—sept. fyrir alla
staði, er í töflunni eru grcindir, sömuleiðis samanlagt úrkoniu-
magn og fjöldi úrkomudaga fyrir sömu staði.
Eldri meðaltöl eru hér ekki sýnd, en þess er vert að geta, að
þau sýna heldur lægri meðalhita, um 0,5°, yfir sömu mánuði og
þessi tafla tekur yfir, en svo er þá líka þess að gæta, að úrkoman
hefur verið nokkru meiri síðara tímahilið en það fyrra.
Það er erlend reynsla, að sexraða hygg geti náð fullum þroska,
ef það fær 1150—1250° samanlagt hitamagn yfi'r sprettutímann
(þ. e. frá sáningu til fullþroskunar), en þetta hitamagn gctur þó
þvi aðeins leitt kornið til fulls þroska, að afhrigðið, sem ræktað
er, fái þetta hitamagn á 100—115 dögum, þvi að of langur sprettu-
tími, t. d. 135—140 dagar, eins og stundum liefur orðið liér á landi
með sama eða svipuðu hitamagni, getur ekki leitt bygg til góðrar
kornþyngdar og þroska. Jafnhliða hitamagninu þarf 200—250
mm úrkomn, sem ekki fellur of mikið á síðustu 2 mánuði sprettu-
tímans. Hafrar þurfa um 1280—1300° hitamagn og úrkomu 250- -
300 mm.
Þó að hér sé talað um ])elta mikið hitamagn fyrir þessar 2
tegundir, er ]jað ekki að öllu leyli hárnákvæmur mælikvarði á
veðurfarsskilyrðum, en er eins konar lieildarmælikvarði á liita-
magn það, sem þessar tegundir þurfa við meðalskilyrði og sprettu-
tíma, þvi að korntcgundirnar nota ekki í öllum árum sama hita-
magn, því að hér kemur margt annað til greina, ■—• fyrst og fremst
það, hvernig samverkun milli hitans og úrkomunnar er háttað.
Sumur mcð sama hitamagni geta verið æðiólík fyrir kornþroskun,
og fer sá munur eftir því, hvenær hitinn er mestur og hvernig
hann er samsettur, hvort honum fylgja frostnætur síðari liluta
sumars eða mikil úrkoma fyrri hluta sprettutímans eða liún fellur
að mestu á sjálfan þroskunartímann.
Það, sem skiptir mestu fyrir not hitans við þroskunina, er,
að hann komi á réttum tima, þegar sjálf mjölsöfnun kornsins
fer fram í júlí og ágúst, og- að ekki fylgi honum of mikil úrkoma,
frost eða of stríðir og tíðir vindar. Rannsóknir, sem gerðar hafa
verið hér á landi, siðan kornyrkjutilraunirnar hófust, hafa skýrt
þetta mál nokkuð, og skal hér minnzt á aðalniðurstöður þeirra: