Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 76

Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 76
EINAR H. GUÐMUNDSSON RITMENNT Legemernes materielle Dele, saa felger deraf ligefrem: 1. At de materielle Dele, hvoraf et Legeme bestaaer, ere i en uophorlig Bevægelse, selv naar Legemets Dele synes i den fuldkomneste Hvile og 2. At man ved Undersogelser over de indre Bevægelser, som Delene af et Legeme ere underkastede, ikke behover at betragte Var- men som en egen Kraft, men meget mere maa betragte den som et Resultat af de forhaand- enværende Tiltrækninger og Frastodninger i Forbindelse med visse til Legemets Dele med- delte Bevægelsesmængder." Þannig munu náttúrufróðir nú halda: Að frumagnirnar fylli rúm sitt, ekki með kroppi sín- um, heldur með hreyfingu sinni; hvar af aptur flýtur, að svæði þeirra ekki er mathematiskur punktur, heldur endanlegt lítið rúm. Mín skoðun er: Frumögnin er enginn kroppur (corpus) heldur kraptur (dynamis) og er nokkurs- konar galvansrykkjastraumur, sem gengur í allar áttir útfrá einu Centro. Spyrji menn: hverju verð- ur rykkt þar sem ekkert er til? svarast: frumagn- irnar ryklcja hver annarri. Væri elcki nema ein frumögn, þá væri eilíf kyrrð og ró;123 en þar þær eru margar, þá er eilífur bardagi og bombarde- ment, eptir lögmáli þess sem öllu ræður (Njóla 409-20). Líkamirnir verða þá frumagnanna bar- dagi. Spyrji menn aptur: hvað er þá ein frumögn? get jeg aungvu svarað, nema að þar sé lögmál hins almáttuga vilja (Miraculum)(Realismus) eða kannske tilfinning, eða hugsan sem hann neyðir uppá sálir vorar (Idealismus). Þannig getur vel verið að alheimur sé ekki annað en hugsan Guðs (Njóla 446), opinberuð í sálum vorum. C. Enn ein tilraun um sama efni [Þetta uppkastsbrot er einnig í Lbs 2118 8vo. Þaö virðist vera hluti af stærra handriti, en fyrir utan smá útreikninga finnst afgangurinn ekki:] ... Við megum til að taka langt stærri kvarða, þá getur maður eptir áðursögðu látið hana út- breiðast svo milcið sem maður vill, en hætt er við að þeir decillion þumlungar verði nokkuð stórir fyrirferðar. Lofum þeim nú einnig það, og setjum að vér höfum vald á svo stóru aflokuðu lopttómu rúmi. En nú skyldi maður hugsa að auðgefið sé að skipta þessari útbreiddu gufu, því hún er þó sannarlega að mæli Decillion Cubík- þumlungar. En hér dettur sönnunin alveg um koll, og sú upphaflega spurning kemur upp aptur með allri sinni óvissu: eru frumagnir til, eða er efnið deililegt án alls enda? Séu frumagnir til, hvað viljum vér þá láta þær hafa verið margar í vatnsþumlungnum? Gjörum okkur það til hægðar að láta þær hafa verið Decillion, en hvað flýtur af þessu nema það, að hver frumögn er nú oröin þumlungsstór. Ætli okkur takist að deila henni? í srnærri parta? með öðrum orðum: er hún skiptanleg? eru part- ar hennar svo ásigkomnir að þeir verði fluttir hver frá öðrum? eða er hún einungis kraptur (Dynamis) lílct og segulafl, rafurmagn og þyngd, sem ekki eru annað en straumar af rykkjum eða galdrabyljum gangandi út frá einu Centro, nefni- lega Central afl? Ef hún er svona, þá er ómögu- legt að talca parta hennar hvern frá öðrum, því hvað aflstraumana (aflgeislana) snertir, kemur einn rykkurinn á fætur öðrum, eins og vér sæt- um við galvaniskt Batteri, ellegar eins og saman- hangandi ástríða eins og vér héldum járni í starf- svæði segulsins, sem gjarnan getur verið 1 eða fleiri þumlungar að vídd, ellegar vér héldum á vættarþunga. Hér verður engri deilingu viðkom- ið því hér eru aungvir partar sem fluttir verða hver frá öðrum heldur eru það lcraptar (Dyna- meis), hvaraf Dynamiska systemið hefur nafn sitt. Sé nú frumögnin svona ásigkomin, þá sjáum vér að gufan í Decillion þumlungum er ekkert skiptilegri en vatnið í einum þumlungi, frum- agnirnar eru hinar sömu og samkomur þeirra, hvar sundur má taka, hinar sömu, og frumögn- Naturkræfter og deres gjensidige Afhængighed", birtist árið 1856 í riti Konunglega danska vísinda- félagsins. Um Colding má lesa hjá [79]. 123 Neðanmálsgrein Björns: „Galvanismus sýnir sig ekki nema ef nærri er komið." 72
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Ritmennt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.