Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 56

Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 56
EINAR H. GUÐMUNDSSON RITMENNT haft, þar menn hafa mörg merki til, að heimurinn sé fjarskalega gamall, meir en 15.000 ára gamall, sjá Úrsins stjörnufræði, 205. bls., og eptir ljóshraðanum og tímalengdinni, sem það þarf að hafa, til að komast frá vetrarbrautinni til augna vorra, sem eklti er minni tími en 500.000 ár; sjá Eðlisfr. 330. bls.). Eins og oss, segi ég, frá eilífð vantaði það tilveru- form, að vera menn, þá vantaði oss einnig frá eilífð vizkuna, sem er hug- arins sjón.87 Þetta er hugmynd, sem að hluta á rætur aftur í grárri forneskju, og má til dæmis sjá eina útgáfu hennar í Timaeusi Platóns, sem Jónas Hallgrímsson endursegir svo glæsilega í áðurnefndri rit- gerð. Frekari skilning á hugmyndum Björns um þetta efni má sækja í ritgerðardrögin um andstæður Kants, sem samin voru eftir að Njóla kom út. Þar segir Björn meðal annars: Það virðist eins og stjörnufræðin gefi bendingu til, að heimssköpunin sé ekki dateruð frá einstökum tímapunkti, heldur sé heimurinn alltaf að skapast. Menn sjá til sólna, sem hljóta að vera tveggja milljóna ára gamlar, og líka sjá menn þokur, hvar úr menn halda að séu að skapast sólir. Sé nú svo að sköpunin sé ævarandi, þá flýtur þar af, að hvar sem vér grípum í eilífðina, þá erum vér í sköpuninni miðri.88 En hver er þá tilgangurinn með þessu öllu? Hann er eins og áður sagði lífið og ódauðleikinn. Guð stýrir stóru og smáu: Sólir gánga sína leið, sem þú, drottinn, býður; gleði' og hrygðar slcundar skeið að skipun þinni lýður. Þá má spyrja, hvers vegna heimurinn þurfi að vera jafn stór og raun ber vitni, eða 87 Þessi athugasemd við 164. erindi Njólu birtist fyrst í 2. útgáfu, árið 1853. Tal- an 15.000 ár, sem Björn sækir í Stjörnufræði Ursins, er til komin vegna rangr- ar aldursákvörðunar fræðimanna á sínum tíma á hinni þekktu mynd af dýra- hringnum í hofi egypsku gyðjunnar Haþors i Denderah. Talan 500.000 ár er hins vegar sótt í Eðlisfræði Fischers, þar sem segir: „... það er hémmbil 500.000 ára vegur fyrir ljósið að fara til vor frá þeim hnöttum, sem svo eru lángt burtu, að þeir verða ekki sénir í neinum sjónpípum." Þessi niðurstaða er að sjálfsögðu löngu úrelt. Með mælitækjum nútíma stjarnvísinda má greina geislun frá heitu frumástandi alheimsins. Sú geislun, sem gengur und- ir nafninu örbylgjukliður, lagði af stað fyrir um það bil 15 milljörðum ára. 88 Lbs 2119 8vo. Þessi tilvitnun sýnir, að Björn hefur fylgst betur með sam- tímaumræðu í stjörnufræði en ætla mætti af sumu, sem sagt er í Njólu. í þessu sambandi má minna á, að það tekur nýjar hugmyndir í vísindum ávallt sinn tíma að ná fótfestu í menningunni. Sem dæmi má nefna, að ekki virðist hafa verið fjallað um útþenslu alheimsins á prenti hér á landi fyrr en sextán 52
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Ritmennt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.