Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 58

dunandi stórfljóti, breiðu og vatnsmiklu. Þar ríkir allífshljómurinn órofinn.
Þannig er lífið, allt streymir fram, án upphafs eða enda. Sálmurinn er líka
lífsspegill, sem býður upp á stöðuga þróun og hreyfingu, og innan þessa
mikla ramma er sögunni markaður bás.
Sálmurinn um blómið hlaut ekki einróma lof gagnrýnenda þegar bókin
kom út. Enn er til fólk sem ekki skammast sín fyrir að viðurkenna að það
hafi aldrei getað lokið lestri þessa stórkostlega ritverks. Sigfús Daðason
bendir á að eftir útkomu íslensks aðals hafi lesendur Þórbergs orðið gagn-
rýnni með hverri nýrri bók sem hann sendi frá sér, og Sálmurinn og Suður-
sveitarbálkurinn hlotið sístar viðtökur.10 Ef til vill má kenna því um að menn
hafi einfaldlega ekki skilið þessi verk. Sjálfsævisögunni11 og Sálminum er það
sameiginlegt að þar er fjallað af andagift og mikilli list um hluti sem flestum
þykja næsta hvunndagslegir. I Steinarnir tala er í löngu máli sagt ffá klettum
og klungrum kringum bæinn að Hala í Suðursveit. I Sálminum ffá uppvexti
lítillar stelputuðru. Flestir dauðlegir menn gleyma fljótt uppvaxtarárum
barna sinna, einstaka eftirminnilegir atburðir standa upp úr og oft hristist
upp í endurminningunni þegar menn sjá gamlar myndir eða annað sem
tendrar fornar glæður. Ef til vill hættir mönnum til að leyfa rýrð efnisins í
þessum síðari verkum Þórbergs að blinda sig, þannig að þeir missa sjónar á
því sem er listrænt og gæðir ritin skáldskapargildi. f Sálminum vinnur
Þórbergur ákaflega vel úr efnivið sínum og lyftir honum í æðra veldi með
stílsnilld og andagift. Hann nær góðu „flugtaki“ þegar í upphafsorðum
verksins og heldur hæð út bókina, en fellur aldrei í leiðindi, lágkúru eða
smásmygli. Efnið má sýnast smásmyglislegt eða hversdagslegt, en Þórbergur
handleikur það með stílgaldri meistarans og heldur lesandanum töfruðum
allan tímann.
Að lokum
Nú er orðið hljótt í þjóðsögustofunni í íbúðinni á fjórðu hæð til hægri á
Hringbraut 45. Lilla Hegga situr ekki lengur á doddinum og hlýðir á ffásögu
meistarans. En mynd þeirra lifir enn fyrir hugskotssjónum þeirra sem lesa
Sálminn um blómið. Hún lifir vegna þess að í henni dunar niður genginna
daga: æska og elli mættust sem snöggvast, tókust á, skildu og lífið hélt áff am.
Sálmurinn er eins og Ijósmynd af einu augnabliki í eilífðinni, stækkuð upp
og skýrð. Og er ekki vel til fundið að kalla bókina eftir því andlega verki sem
lifir alla menn íslenska og hefur gert um aldir, sálminum hans síra Hallgríms,
sem sunginn var yfir ömmu Þórbergs og líkast til verður sunginn yfir lillu
Heggu þegar hún hverfur til Bláu eyjunnar? Nafn bókarinnar er táknrænt:
56
TMM 1995:3