Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 110

að gerast en veit ekki hvenær það gerist, hvernig eða hvers vegna. Af þeim
sökum má segja að „innrás“ leigjandans fylli aðeins út í form sem þegar er
fyrir hendi. Segja má að hann sé í raun birtingarmynd hugmyndar. Það er
eins og á heimilinu sé ókunnum gesti ætlaður sess, þar sé stóll sem aðeins sé
ætlaður honum, — þeim sem konan bíður. Það er því eðlilegt að konan taki
leigjandanum sem sjálfsögðum hlut og hreyfi engum mótmælum við „inn-
rás“ hans.
Leigjandinn fer í skoðunarferð um íbúðina um leið og hann er kominn
inn úr dyrunum. Konan fylgir honum og sér þegar að allt er í ólestri: „Stofan
var alls ekki nógu snyrtileg og hún fylltist gremju út í gesti sem komu að
manni óviðbúnum, það mætti halda að þetta fólk kærði sig ekki um snyrti-
legt umhverfi, eins og það væri ekki ánægt fyrr en það hefði gert sér hreiður
úr drasli náungans" (12). Konan hefur upp mikla varnarræðu án þess að
maðurinn ókunni hafi sett fram nokkrar ásakanir um óreiðu á heimilinu eða
auma heimilishætti og þá hugsar konan vitaskuld: „Hvað bjó undir þessari
uggvænlegu kyrrð?“ (13) Hún gerir þannig ráð fyrir að eina markmið
leigjandans sé að finna snögga bletti á heimilishaldinu og þegar hann segir
ekkert í þá veru er þögnin þrungin merkingu, kyrrðin ógnvekjandi. Konan
virðist ekki greina á milli sín og heimilisins, hún er heimilið og heimilið hún,
árás á það er árás á hana. Mörk sjálfsmyndar hennar mótast af veggjum
heimilisins. Einnig hefur verið á það bent að í verkum Svövu, þar á meðal í
Leigjandanum, mynda frelsi og öryggi andstæður. í gróteskum smásögum
hennar öðlast konurnar frelsi með því að múra sig inni á heimilinu í
bókstaflegri merkingu, frelsi og hamingja nást með því að loka sig ffá
umheiminum. Og kannski ekki að ástæðulausu, — það eru allir að fylgjast
með manni! Heimavinnandi húsmóðir er þannig frjáls.
En það er ekki nóg með að leigjandinn sé kominn inn á heimilið og hleypi
með því lífi konunnar í algjört uppnám: hvernig á hún að skýra veru hans
fyrir konunum í hverfinu? Daginn sem leigjandinn birtist hafði konan
hugsað sér að kaupa inn hjá fisksalanum en áður en hún fer af stað sér hún
fyrir sér augnaráð kvennanna, þessi augu myndu fylgjast með henni meðan
hún gerði innkaupin og það færi ekki framhjá þeim að hún keypti meiri fisk
en vanalega og hún hugsar með sér: „það var ekki hægt að leyna dvöl
mannsins. Hver vissi nema hann færi líka að sjást úti við? Hvað í ósköpunum
mundi fólk halda þegar færi að kvisast að dveldist hjá þeim ókunnur maður?
Hún varð að gera einhverja grein fyrir honum. En hvernig átti hún að fara
að því? Ekki gat hún sagt að hann væri gestur. Fólk kunni venjulega einhver
skil á gestum sínum. Var hún virkilega neydd til að segja sannleikann, bera
öryggisleysi sitt á torg enn einu sinni?“ (19) En hún á svar við þessu. „Hún
ætlaði ekki í fiskbúðina. Hún ætlaði að kaupa kjöt.“ (20)
108
TMM 1995:3