Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 55

ishlaðnar: svörtu andarnir, ríku mennirnir, mikið á móti Rússum. Áður hafði
hann skýrt út fyrir lillu Heggu að viðtakendurnir væru menn sem „ekki eru
vel góðir“ og ekki „ vel heilbrigðir á sálinni“.4 Talað er um að mennirnir verði
„óskaplega hræddir, og fólkið, sem trúir þeim, verður líka óskaplega hrætt“
(skáletr. ÓGK). Orðalag er öðruvísi en búast mætti við í venjulegri pólitískri
grein, talað um að „gera stríð“, ekki heyja stríð eða fara í stríð. Þá má benda
á upptalninguna á vígtólum sem hrædda fólkið fer að smíða. Þórbergur býr
líka til ímyndaða ræðu eða röksemdafærslu fólksins sem óttast Rússa, þar
sem það óskar þess að „vatnssprengjan“ komi og að betra sé að sprengja
heiminn í loft upp en lúta í lægra haldi fyrir kommúnistum, sem sagðir eru
ætla að „eyðileggja lýðræðið og frelsi þjóðanna“ (skáletr. ÓGK). Ekki er sagt
„grafa undan lýðræðinu og hneppa þjóðirnar í fjötra“, heldur hið fremur
barnalega eyðileggja, sem
börn nota í tíma og ótíma og
á að sýna handahófskennda
og „grófa“ notkun þeirra á
orðum áður en þau eru farin
að leggja sig sérstaklega eftir
nákvæmari merkingu eða
blæbrigðum í merkingu
orðanna. Ef til vill eru það
atriði af þessu tagi sem Þór-
bergur er að vísa til þegar
hann talar um þessa „barna-
legu pappírssnepla" í upp-
hafi bókarinnar.
I bókinni koma fyrir heilu kaflarnir þar sem Þórbergur býr til frásögur
og samræður í anda þess sem hér hefur verið lýst. Eftirminnilegust er
lýsingin á væntanlegri galdramennsku lillu Heggu sem hefst á bls. 206 og
tekur yfir heilar 13 blaðsíður. Þetta er löng frásögn og koma fyrir margar
„stereótýpur“ úr þjóðlífinu, fyrir utan vini lillu Heggu: krakki sem fer í
katólsku kirkjuna á hverjum sunnudegi, kona ofan af Hávallagötu, karl
vestan úr Kamp Ox, kona ofan úr Skol-lavörðuholti, maður úr fíladelfíu-
söfnuðinum, ungur og laglegur maður með próf í atómsprengjunni úr
háskóla í Ameríku o.s.frv. Úr þessu spinnst hálfgerð langavitleysa þar sem
Þórbergur hendir gaman að ýmsum hreyfingum og viðhorfum sem áber-
andi voru á kaldastríðsárunum á íslandi. Hér má enn sjá endurtekningar
og tuggur sem svo mjög gefa bókinni svip, persónur eru ávallt kynntar með
allri einkennisorðasúpunni:
TMM 1995:3
53