Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 44

anna og -ríkjanna; má rekja þetta allt aftur í gráa forneskju Grikkja þegar
uppi var í borginni Pisa kóngurinn Oinomaos og dóttur hans Hippodameia,
afburðafögur, enda umsetin biðlum. En þar var sýnd veiði en ekki gefin því
að konungur neyddi biðlana að reyna við sig í kappakstri og drap þá umsvifa-
laust biðu þeir ósigur. En hetjan Pelops vann, því að Hippodameia hafði fest
ást á honum og fengið ökumann föður síns, Myrtilos, til að fitla við festinguna
á öðru hjólinu á vagni konungs, svo að vagninn skelltist á hliðina; fórst
konugur annaðhvort þá þegar eða Pelops vildi ekki bíða hins verra og vó hann
umsvifalaust. Tóku þau Pelops og Hippodameia svo við völdum.
Sumir ógiftir konungar tóku hins vegar frumkvæðið og létu sig ekki muna
um að leggja til orustu við feður þeirra kóngsdætra sem þeir höfðu hug á, væru
þeir tregir til að fallast á ráðahaginn, og fengu þá ríkið svona í þokkabót að
loknum sigri. Hinrik fimmti Englandskonungur vann hins vegar mikinn hlut
hins mæra Frakkaveldis af réttbornum konungi þess og gekk svo að eiga Katrínu
dóttur hans. Þá voru völd Hinriks viða í Frakklandi viðurkennd, en hann varð
„erfingi Frakklands“ og ffanska konunginum leyft að halda titli sínum meðan
ævin entist; minnir þetta einkennilega mikið á hið venjubundna orðatiltæki
ævintýranna að tengdasonurinn eignaðist „... dóttur konungsins og hálft ríkið
meðan kóngur lifði, en allt eftir hans dag.“ Þetta orðalag er ekki orðið til að
ástæðulausu því að Georg ff á Monmouth greinir í Bretasögum ff á hörmulegum
afdrifum Lears konungs í Wales; hafði konungur skipt ríkinu milli tengdasona
sinna tveggja jafhffamt því sem hann ffeistaði að sitja áffam á valdastóli, en svo
fór að tengdasynimir gerðu uppreisn og hröktu hann ffá völdum.
Aðrir kóngar sáust ekki fyrir í kvennamálum. Artús hét kóngur sem stóð
konu sína að hjúskaparbroti og rak hana brott. Eftir það tekur hann ríkra
manna dætur til samlags sér, en drepur þær er frá leið og var af því kallaður
Artús grimmi. í öðrum afbrigðum sögunnar eru það keisarasynir sem eru
haldnir þessari áráttu en létu sér nægja að senda konurnar heim í foreldrahús
að nokkrum tíma liðnum. Hvorki Artús né keisarasynirnir voru norrænir
svo að menn gætu því freistast til að telja þessa ámælisverðu hegðun sérstak-
lega suðræna. En sú mun varla vera raunin því að Hákon Hlaðajarl Sigurð-
arson var víst litlu skárri, ef marka má Ólafs sögu Tryggvasonar: „En er á leið
þá gerðist það mjög urn jarl að hann var ósiðugur um kvennafar. Gerðist þar
svo mikið að jarl lét taka ríkra manna dætur og flytja heim til sín og lá hjá
viku eða tvær, sendi heim síðan og fékk hann af því óþokka mikinn af
frændum kvinnanna.“ Því var jarl hrakinn frá völdum og myrtur að lokum.
Eins og oft verður gripu margir konungbornir ungir menn til ýmissa ráða
til að draga kóngsdætur á tálar. Sumar sáu ekki við þeim en aðrar gengu
stundum næst lífi kvennabósanna til að siða þá; var þessum kóngadætrum
einmitt síst á móti skapi að ganga að eiga þá menn sem þær höfðu leikið hvað
42
TMM 1995:3