Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 118

viðfangsefnis síns: hvað knýr hann tO að
segja þessa sögu, hefur það áhrif á það
hvað hann segir og — jafnvel — yfir
hveiju þegir hann?
Það eru ekki síst þessar spurningar
sem skapa spennuna sem ber söguna
uppi, og gera hana að gátu sem lesand-
inn veltir lengi fyrir sér eftir að hann
hefur lagt bókina fr á sér. Það mætti segja
að þær spretti af listrænu bragði sem
Pétur beitir hér og undirritaður man
ekki eftir að hafa rekist á fyrr, þótt að
vissu leyti megi sjá fyrirboða þess í fyrri
verkum hans. í Sögunni allri, sem kom
út fyrir tíu árum, eru t.d. tvær aðal-
persónur: Andri Haraldsson, ungur upp-
reisnarmaður með rithöfundadrauma,
sem lesendum var kunnur úr fyrstu þrem-
ur bókum Péturs, og svo ný en náskyld
persóna, Guðmundur Andri Haraldsson,
sem er nær höfundi í aldri og lifir í heimi
sem svarar tíl raunveruleika mennta-
manns á fertugsaldri í Reykjavík. Sögu-
þræðirnir fléttast skemmtílega saman,
svolítíð eins og tvö æviskeið sama ein-
stakhngs: fortíð og nútíð, eða ef tO vOl
fremur væntíngar og veruleOd.
f nýju sögunni eru aðalpersónumar
hka tvær, sögumaður og sögupersóna, og
heita næstum sama nafhi, eins og í Sög-
unni allri: Símon og Símon Flóki. En öfugt
við hina hrærast þeir í sama heimi, búa
meira að segja í sömu blokk. Þeir eru sys-
trasynir en í sögulok kemur í ljós að þeir
eiga einnig sama föður. Símon Flóki er
sem sé ekki sonur hins vel ættaða og prúð-
mannlega lögffæðings og góðborgara,
Nikulásar Sverrissonar, heldur Tona, lög-
legs föður Símonar sögumanns, en hann
er drykkfeOdur bifvélavirki sem hefur átt
erfitt með að fóta sig í lífinu.
Þeir eru hálfbræður en líffræðilega
jafh skyldir og bræður, því mæður þeirra
eru eineggja tvíburar. Þó hafa þeir alist
upp hvor í sinni fjölskyldu, eru jafh-
aldrar og vita ekki að þeir eru samfeðra.
Þeir eru því ekki eins og bræður, heldur
í sérkennOegu sambandi, á vissan hátt
nánara en er á milli bræðra, sem óhjá-
kvæmOega mótast af ólíkri stöðu þeirra
innan sömu fjölskyldu. Það mætti segja
að samband sögumannsins við ffænda
sinn beri fremur keim af draumórum
barna, þegar þau ímynda sér hvernig
það væri nú ef þau hefðu fæðst inn í aðra
fjölskyldu. Þetta er algengur dagdraum-
ur sem flest okkar muna vafalítið effir að
hafa gælt við. Raunar ber hann uppi
mörg ævintýri og bókmenntaverk, t.d.
Prinsinn og betlarann effir Mark Twain.
Gott ef það sem býr undir slíkum draum-
um, þ.e. þrá effir einhverju öðru en það
sem maður hefur eða er, sé ekki einn af
helstu aflvökum bókmenntasköpunar
og lesturs. Hvað sem því líður, þá er
samband sögumanns Efstu daga við höf-
uðpersónu sína af þessum toga spunnið.
Það má því líta á Símon Flóka sem eins
konar tilraunasjálf Símonar sögu-
manns, — tOraunasjálf sem þó er í þeirri
einkennilegu stöðu að búa í næstu íbúð.
Raunar á þetta aðeins við samband
sögumannsins við Flóka, því ekkert kem-
ur ffam sem upplýsir lesandann um við-
horf hins síðarnefhda til ffænda síns. Og
þar er komið að því hvernig þessi nýstár-
lega ffásagnartækni gefur sögunni sér-
stakan blæ: sagan öU er ekki nema hálf.
Sögumaðurinn hefur klippt burt nánast
allt sem viðkemur þeim tdfinningum sem
lesandinn gætí átt von á að finna hjá hon-
um: sársaukann sem hlýtur að hafa sprott-
ið af því hvað kjör hans og ffænda hans
voru óhk í æsku, fatæktarbasl og óregla hjá
Minnu og Tona en velmegun, menning og
mannvirðing á heimili Nikulásar og
Oktavíu. Sársauki sem ekki þarf að hafa
verið minni þó þessi heiðurshjón hafi
ávaOt sýnt skyldfólki sínu hið mesta örlætí,
og nánast tekið Minnu inn í hjónaband
sitt (165).
Þó örlar aðeins fyrir þessum þræði í
þeim tOfinningaflóka sem sögumaður-
inn er svo lítt gefinn fýrir að sýna en gera
verður ráð fyrir að hann beri í brjósti.
Það er þegar hann segir ff á því hvað það
116
TMM 1995:3