Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 121

félagsframa. Loks verður dauðinn sífeOt
nálægari og áþreifanlegri.
„Getur Pétur ekki farið skrifa um
eitthvað annað?“ heyrist stundum
spurt, og mætti segja mér að hann viti
vel af því. Hvort hann geti skrifað um
annað, er að sjálfsögðu ekki á færi und-
irritaðs að svara, en þó er næsta víst að
rithöfundur, sem hefur eins góð tök á
fagi sínu og Pétur, gæti það ef hann
kærði sig um. Nær lagi er að ætla að
listrænt ætlunarverk hans sé annað en
að fæða af sér sem fjölbreytilegast safh
sagna og kemur mér þá í hug það sem
Frakkinn Alain Robbe-GriUet hefur sagt
um eigið höfundarverk og þau æviverk
annarra listamanna sem mest höfða til
hans. Hann hrífst mest af verkum sem
auðsjáanlega byggja á mjög fáum efnis-
þáttum, en sem raðast saman í ný og
sífeUt flóknari form. Hann líkir þessu
við formgerð lífverunnar, sem byggist á
aðeins örfáum amínósýrum sem raða
sér upp í ótal form, allt frá einföldustu
amöbu til mannsheilans, en svo er sagt
að hann sé flóknasta fyrirbærið sem
þekkist í alheiminum. Það er því ekki
yrkisefnið sem skiptir svo miklu máli,
heldur það sem höfimdi tekst að gera úr
því, hvernig hann finnur sífeUt nýjar
hliðar, útfærslur, lausnir, sem gera hon-
um kleift að galdra ffam ný form í heim-
inn, form sem ef til vill samræmast ekki
viðteknum hugmyndum um veruleik-
ann en færa okkur hugsanlega nær hon-
um eins og hann er.
Það er við hæfi að enda þessa grein
um bók Péturs á því að vitna til Marcel
Proust sem hann nefhir í fyrstu setningu
hennar. Proust er einn þeirra höfunda
sem hefur búið til flókið og viðamikið
verk úr tUtölulega fábreytilegu safni yrk-
isefna, enda lét hann ekki eftir sig nema
eina bók, hina risavöxnu Leit að horfrt-
um tíma. í ritgerð einni segir hann að
máttur mikillar listar felist í því að geta
rofið þá einangrun sem hver einstak-
lingur býr við í skynjun sinni á heimin-
um. Engir tveir skynja tilveruna eins en
fæst okkar eru þess umkomin að geta
miðlað reynslu okkar af henni. Aðeins
listamenn, og alls ekki allir, geta gert
öðrum kleiff að skynja heiminn eins og
þeir, og þar með auðga samband þeirra
við veruleikann. Þetta er það sem gerir
listina svo mikilvæga: hún víkkar og
dýpkar skynjun okkar á heiminum.
Ekki veit ég hvert listrænt ætlunar-
verk Péturs Gunnarssonar er, en sé það
að dýpka skynjun okkar og skerpa skiln-
ing á okkur sjálfum, íslendingum ættar-
samfélagsins á velmegunaráratugunum,
þá er óhætt að fullyrða að það hafi tekist.
Torfi H. Tulinius
Lím í sprungumar
Vigdís Grímsdóttir: Grandavegur 7. Iðunn
1994.444 bls.
Eitt af því sem einkennir hina vestrænu
nýöld er að samband mannsins og hins
yfírskilvitlega verður sífellt persónu-
legra og innilegra. Það byggist ekki leng-
ur svo mjög á sameiginlegri tilbeiðslu
safnaðarins eða trúarsamfélagsins held-
ur á nánum tengslum einstaklingsins
við guðdóminn án milligöngu kirkj-
unnar. Trúmaðurinn finnur traust í
hinu nána „vináttusambandi" við Jesú
Krist eða í dulrænum samruna við hinn
andlega heim. Og þetta samband er ekki
lengur boðunarsamband í þeim skiln-
ingi að einstaklingurinn finni sig knú-
inn til að boða öðrum sannfæringu sína.
Hann lifir einn með vini sínum, sam-
bandið við hann þarfnast engrar réttlæt-
ingar frá söfnuðinum. Sögulega séð
færist þessi innileiki smám saman yfir á
hið veraldlega svið við upphaf nútím-
ans, einhvern tíma um og eftir miðja 18.
öld. Merking lífsins byggir ekki lengur á
Jesú Kristi, Maríu, heilögum anda eða
Drottni sjálfum heldur á staðgenglum
TMM 1995:3
119