Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Blaðsíða 111

í skugga paranojunnar
Leigjandinn tekur að sér varnir heimilisins, ef svo má segja, því að þegar barið
er að dyrum breytist ásjóna hans, hún verður öll hörkulegri og full tor-
tryggni, — hann er nefnilega sjálfur enn meira paranoíd en konan. Hann
byrjar raunar á því þegar hann kemur inn á heimilið að kanna traustleika
útidyrahurðarinnar og býr svo um sig í forstofúnni. Konan finnur að hún er
á valdi leigjandans, hann ákveður hvort farið er til dyra og hverjum hleypt
inn og við það fyllist hún beiskju: „Hún hafði þó ætíð verið vön að fara til
dyra. Færi maður ekki til dyra hvernig átti maður þá að þekkja hættuna? í
óvininum er eina öryggi hins öryggislausa fólgið“ (39). í öryggisleysinu má
alltaf reiða sig á óvininn sem situr um líf manns en þegar hann er horfinn
er ómögulegt að vita hvað beri að varast, hvar hættan liggur og við förum að
leita nýrra fjenda, rétt eins og Vesturlönd nú: hvern eigum við að óttast þegar
rússneski björninn er orðinn að kjölturakka á heimili okkar?
Öryggisleysinu fylgir því að vera stöðugt á varðbergi, að gefa ekki höggstað
á sér og hér dugir „það eitt að vantreysta reynslu sinni og vera ætíð viðbúinn
blekkingu“ (28). Jafnvel þótt leigjandinn sé kominn inn á heimilið og standi
vörð þýðir það ekki að það þurfi ekki að vara sig á honum, — maður má
ekki afhjúpa eigin veikleika frammi fyrir honum. I þessu sambandi skiptir
vitaskuld miklu máli að fara varlega á salerninu. Konan hlustar með eyrum
leigjandans á allt sem hún aðhefst þar og gerir allar kúnstir til að leika á hann.
Hún hættir til dæmis að taka tappann úr baðinu um leið og hún fer upp úr
því heldur gerir það þegar hún er búin að klæða sig: „Og þegar loftþung ólgan
í frárennslispípunum leiddi hann til þess að halda að nú væri hún að stíga
vot og nakin upp úr baðinu þá hafði hún blekkt hann og stóð alklædd á miðju
gólfi.“ (67)
Þannig sér konan sig sífellt með augum annarra, veltir stöðugt fyrir sér
hvernig athafnir hennar verka á aðra og hvað þeir lesa úr þeim og heldur að
auki að allir vaki yfir hverju fótmáli hennar. Hamingja hennar virðist byggj-
ast á því hvernig hún lítur út í augum annarra, ef aðrir trúa því að hún geti
eitthvað, þá getur hún það: „Trú annarra mundi gera hana frjálsa.“ (47)
Pétur er þessu sama marki brenndur. Hann er haldinn þessu sama örygg-
isleysi og um leið vanmætti gagnvart því að standa undir þeim kröfum sem
samfélagið gerir á hendur honum. Nýja húsið er manndómspróf hans, —
hann verður ekki maður með mönnum fýrr en hann á sitt eigið einbýlishús
sem hann getur verið stoltur af. Það sýnir að Pétur er ekki nógu góð
fyrirvinna að þau skuli búa í leiguhúsnæði og þegar uppgjöfin leitar á hann
sækir hann styrk og öryggi í kynlíf með eiginkonunni. Það gerist þannig í
sögunni: Hún gefur honum brjóst og á eftir er hann öruggur og áhyggjulaus,
TMM 1995:3
109