Gripla - 20.12.2006, Page 39

1. Inngangur
Í LAUSAMÁLSKAFLA fyrir framan Grípisspá í Konungsbók eddukvæða, GKS
2365 4to, segir frá því er Borghildur ber drykk stjúpsyni sínum Sinfjötla, syni
Sigmundar Völsungssonar. Þegar Sinfjötli sér í hornið skilur hann að eitur er
í og mælir til föður síns: „Göróttur er drykkurinn, ái.“ Sigmundur hirðir lítt um
ítrekaðar grunsemdir Sinfjötla og um síðir drakk Sinfjötli af horninu og varð
þegar dauður. Frá þessum atburði er einnig sagt í Völsunga sögu í nokkru
lengra máli.
Dæmi um orðið göróttur í fornu máli er aðeins að hafa í þessari frásögn í
Konungsbók eddukvæða og Völsunga sögu. Merking orðsins er ekki full-
komlega ljós og ekki leikur síður vafi á uppruna þess. Hér verður kafað nokk-
uð í sögu orðsins göróttur og leitað að svörum við eftirfarandi spurningum:
(1) a. Hvað merkir orðið göróttur í elstu heimildum?
b. Hver var mynd þess í elstu íslensku?
c. Hver er uppruni orðsins?
d. Hver er saga þess frá fornu máli til nútímamáls?
Í 2. kafla verður rætt um þekkt dæmi um orðið göróttur úr fornu máli, reynt
eftir föngum að ráða í merkingu þess þar og leitað svars við spurningunni í
(1a). Í 3. kafla verður fjallað um stafsetningu elstu dæma og leitast við að
varpa ljósi á mynd orðsins í elsta máli en þar er einkum þörf á að komast til
botns í því hvert rótarsérhljóð þess muni hafa verið á elsta stigi íslensku; það
er spurningin í (1b). Þá verður í 4. kafla grafist fyrir um uppruna orðsins gör-
óttur og leitað skyldra orða, sbr. spurninguna í (1c). Loks verður í 5. kafla rak-
in saga orðsins frá fornu máli til nútíma, að svo miklu leyti sem það er mögu-
HARALDUR BERNHAR‹SSON
GÖRÓTTUR ER DRYKKURINN
Fornmálsorð í nútímabúningi
Gripla XVII (2006):37–73.