Gripla - 20.12.2006, Page 43

GÖRÓTTUR ER DRYKKURINN 41
Orð á sama merkingarsviði þurfa vitaskuld ekki að fela í sér nákvæmlega
sömu merkingu; eðlilega getur verið blæbrigðamunur á merkingu þeirra. Til
að mynda er hugsanlegt að í viðbrögðum Sinfjötla felist nokkurs konar stig-
mögnun og hann velji sífellt sterkari orð (skyldrar merkingar) til að tjá grun-
semdir sínar um sviksemi: flærður sé þannig sterkari lýsing á illum grun Sin-
fjötla en göróttur og fastast kveði hann svo að orði hinu þriðja sinni þegar
hann segir berum orðum að eitur sé í drykknum. Óhjákvæmilegt virðist að
gera ráð fyrir að ummæli Sinfjötla um drykkinn feli alltaf í sér vísbendingu
um sviksemi og þess vegna er ekki álitlegt að reikna með að göróttur merki
‘gruggugur, dreggjaður’; enda þótt til greina komi að svör hans feli í sér stig-
mögnun virðist ‘gruggugur, dreggjaður’ of veikt. Frýjuorð Borghildar benda
líka til að göróttur feli í sér eitthvað meira en einvörðungu ‘gruggugur, dreggj-
aður’; vart getur það talist merki um hugleysi að vilja ekki drekka gruggugan
drykk. Á hinn bóginn virðist merkingin ‘eitri blandinn’ ekki falla inn í slíkt
stigmögnunarmynstur; þá eru viðbrögðin við fyrsta horninu sterkari en við
horninu sem á eftir kemur þegar hann segir að drykkurinn sé flærður.3
Niðurstaðan að svo komnu máli er því þessi: Að minnsta kosti þrír kostir
koma til álita þegar leitast er við að greina merkingu lýsingarorðsins göróttur
í fornu máli; þeir eru sýndir í (4). Tvo hina fyrstu er að finna í fornmálsorða-
bókum, eins og áður var getið, en hér hefur þriðja kostinum verið velt upp.
(4) Merking lýsingarorðsins göróttur í elstu heimildum: þrír kostir
a. ‘gruggugur, dreggjaður’
b. ‘blandinn eitri’
c. ‘svikinn, sem tál er í’
Fyrsti kosturinn felur ekki í sér neina vísbendingu um sviksemi og fellur þess
vegna ekki reglulega vel að frásögninni um Sinfjötla. Ef annar kosturinn er
valinn er orðinu ætluð fullsterk merking sem ekki hæfir vel frásögninni af
Sinfjötla eins og hún er í Völsunga sögu (þó að það komi ekki að sök í Kon-
ungsbókartextanum). Óhjákvæmilegt virðist að ætla að ummæli Sinfjötla gefi
til kynna að hann gruni að brögð séu í tafli og því líklegt að göróttur sé á sama
merkingarsviði og flærður; þess vegna er þeirri tilgátu varpað fram hér að gör-
3 Í sumum sautjándu aldar handritum Völsunga sögu hefur gruggóttur komið í stað göróttur
(Rafn 1829:142). Freistandi er að álykta að sautjándu aldar skrifarinn (eða skrifararnir?) sem
þannig breytti textanum hafi ekki þekkt orðið göróttur og því sett gruggóttur í staðinn, sbr. 5.
kafla hér á eftir. Um leið er það þó vísbending um skilning sautjándu aldar skrifarans (skrifar-
anna?) á svari Sinfjötla.