Gripla - 20.12.2006, Page 178
GRIPLA176
16 Skjald. A II:154 og 157-158 (B II:166 og 171). SPÍ.
Ég held að við þurfum vart að efast um, að hér grilli í hina fornu hugmynd
um Óðin og næturnar níu. Sem dæmi um samruna hugmyndanna um krossinn
og hið heiðna veraldartré er ekki síður lærdómsríkt að líta á kenningar þær um
krossinn, sem eru í Líknarbraut, ágætu íslensku kvæði, eflaust frá 12. öld. Við
skulum líta á nokkrar þeirra:
22 Leysti sinn at sönnu
sólhallar gramr allan
lýð fyrir lífstré þjóða,
líknarstyrkr frá myrkrum.
[– – –]
41 Engi fær töld með tungu
tákn þín, er nú skína,
hjálpar hnegistólpi
heims alls, of kyn beima.
42 Sett hefir sína dróttar
sigrstoð konungr roðna
blikmeiðöndum blóði
baugaláðs fyrir augu.
„Líknarstyrkur (miskunnarríkur) sólhallar gramur (himins konungur),
leysti að sönnu sinn lýð frá myrkrum, fyrir lífstré þjóða (í krafti
krossins).“
„Engi fær töld (getur talið upp) með tungu, tákn (undur) þín, er nú
skína of kyn beima (yfir mannkyn), hjálpar hnegistólpi heims alls (þú
stólpi, sem færir heimi öllum hjálp).“
„Dróttar (mannkyns) konungur hefir sett sína sigurstoð, blóði roðna,
fyrir augu meiðöndum (gefendum) bliks baugaláðs (gulls, þ.e.
manna).“16
Þannig töluðu hinir kristnu um krossinn, og það er nú e.t.v. ekki úr vegi að sjá
hvernig heiðið skáld lýsir venjulegum gálga, sem einn konungur fornaldar-
sagna var einmitt hengdur í. Ég tilfæri þau tvö erindi úr Háleygjatali Eyvindar
skáldaspillis, sem fjalla um hvernig Guðlaugur konungur var hengdur. Það
gerðu tveir sænskir konungar, Jörundur og Eiríkur.