Skírnir - 01.04.1988, Blaðsíða 164

150
MAUREEN THOMAS
SKÍRNIR
um engan nafngreindan höfund eða höfunda til að vísa okkur leið
til frekari tilgátusmíða. Við höfum enga vitneskju um tilurð Eddu-
kvæðanna né heldur varðveislu þeirra fyrir þann tíma (í kristni) er
þau voru skrásett. Þau örfáu ljóðabrot sem koma fyrir í rúnaristum
frá heiðni eru jafnþögul í þessu efni. Við höfum engar vísbendingar
um skáldin sjálf né hvernig þau störfuðu innan sinnar hefðar -
sannarlega engar um kynferði þeirra né heldur hvers kyns þeir voru
sem varðveittu sögur og ljóð í þeim norræna eða germanska menn-
ingarheimi sem fóstraði Eddukvæðin.
Það sem við hins vegar vitum um Völnspá er að enda þótt það
kvæði hafi löngum verið talið fagurt og furðulegt er einnig löng
hefð fyrir því að telja það samhengislaust og illskiljanlegt, telja að
frásögn þess sé hvorki rökleg né reglubundin heldur ginni okkur
með umritunum sínum og tilvísunum og sýnum sem vinda sig um
gormlaga formgerð þess, án þess að skýra nokkurn tímann til hlítar
það goðsögulega heimsslitaefni sem í þeim birtist. Reyndar er það
svo að þangað til útgáfa Gísla Sigurðssonar14 birtist árið 1986 voru
þær útgáfur kvæðisins sem almennt voru lesnar í skólum byggðar
á endurröðun þeirri sem Sigurður Nordal15 gerði á erindum
kvæðisins til þess að gera það skiljanlegra samkvæmt röklegri tíma-
röð og beinlínulagaðri frásögn - þetta var sá grundvöllur sem Is-
lendingar höfðu til að mynda sér skoðun á þessu kvæði, þessari
einstöku frásögn af heimsmynd norrænna manna í heiðni sem er
svo snar þáttur í menningararfi okkar. Þar sem ekki var hægt að
finna röklegt samhengi var það afsakað með því að formleg skáld-
skaparaðferð kvæðisins væri sú að það séu spámannleg orð innblás-
innar völu í leiðslu, sem býr ekki lengur í röklegum efnisheimi
heldur er kona haldin göfugu æði. Yfirleitt hafa erlendir lesendur
og þýðendur fylgt hagræðingum Sigurðar Nordals, eða þá að þeir
hafa stokkað það ennþá meira upp, eins og þeir Auden og Taylor,
til þess að reyna að búa til eitthvað sem líkist línulagaðri frásögn og
uppfyllir kröfur þeirra um kunnuglega málfræði, rökfræði og
mælskulist. Sjálf hef ég komist að þeirri niðurstöðu eftir að hafa
unnið með texta Völuspár með stúdentum í London og Cambridge
og með fólki af ýmsu þjóðerni á leiklistarhátíð í Reykjavík árið 1986
og unnið að gerð Völuspártexta fyrir breska útvarpið16, að ein
hugsanleg leið til að túlka kvæðið sé að nálgast það ekki frá því