Skírnir - 01.04.1988, Blaðsíða 205

SKIRNIR
RITDÓMAR
191
Hið hinsta ferðalag er þó ekki hefðbundið afturhvarf til bernskunnar.
I upphafi þessa ferðalags gerir konan sér engar grillur. Eftir óveðursnóttina
kemur Lilja í heimsókn og segir við móður sína að gaman væri nú að heim-
sækja þorpið.
... og til hvers þá að fara þangað? spyr ég óþolinmóð og tek höndina
til mín. Eg var áhugalaus um þorpið. Aður fyrr hafði það verið
öðruvísi þegar ótal margt batt mig við það og fyllti mann trega og
kom út tárunum. (bls. 8) [. . .] og ég veit að stundin er komin: ætla
að ná fundi konu sem býr í þokunni.
Eins og fjall bernskunnar. (bls. 9)
Sterkasta tákn bókarinnar er fjallið á bernskuslóðunum:
Ofan við múlann reis tígulegt fjall. Pegar staðið var hinumegin fjarð-
arins var múlinn eins og konuhár sem hrundi niður í öldurnar. Kona
á líkbörum og krosslagði hendur upp við háan barm. Þannig var
fjallið. (bls. 8)
Stundum hverfur þetta fjall undir feiknlegan þokubakka sem steypir sér
yfir það og „þokubakkinn gerði við það eitthvað sem enginn fékk að vita“
(bls. 9).
Þetta tákn er margrætt og undir samhenginu komið hver flötur þess snýr
upp hverju sinni og má hafa það til marks um vald Álfrúnar á efnivið sínum
að ætíð felur það þó í sér allar merkingarnar í senn. Fjallið, konan íþokunni
er tíminn og dauðinn og ástin og upphafið og form sögunnar. Þegar lestri
bókarinnar lýkur áttum við okkur á því að fjallið sem við héldum í upphafi
að væri eingöngu tákn móðurmissis er þá þegar orðið tákn hennar eigin
endaloka.
Allt fer hringinn: þokan sem í upphafi var framtíð telpunnar er líka for-
tíðin. Brúin á milli eru minningarnar. Konan í þokunni hún sjálf sem hún
endurskapar úr minningum sínum. Einvíður heimur bernskunnar er
glataður. Dauðinn ekki einungis förunautur konunnar í bókstaflegri merk-
ingu í hinstu ferð hennar, vitundin um hann er hreyfiafl minnis og tíma,
markar upphaf ferðarinnar af bernskuslóðunum og endursköpun minnis-
ins. Vitundin um dauðann kveikir okkar eigin vitund og minni. Unnt er að
bæla þessa vitneskju, bægja henni frá en samt er dauðinn nálægur og verður
ekki umflúinn. Það er hin óumdeilanlega staðreynd þó að minnið kunni að
vera skeikult um allt annað. Formið ljær þannig sögunni heimspekilega
vídd þar sem vegferð konunnar er farin við ýtrustu tilvistarskilyrði
mannsins.
Og tíminn, sem fram að þessu hinsta ferðalagi hefur bæði hjakkað í sama
farinu eins og pendúllinn á klukkunni eða gengið hring eftir hring eins og
armarnir á skífunni eða jafnvel staðið kyrr, hefur líka blekkt lesandann.