Skírnir - 01.04.1988, Blaðsíða 166

152
MAUREEN THOMAS
SKÍRNIR
inn herra sköpunarverksins og Eva sprottin af rifi hans fyrir furðu-
lega náð guðs föður. Raunar kann það að vera svo að leiðsluástand
miðilsins, ástand völunnar í Völuspá, sem er að verki handan við
skynsemi og rök, sé einn þeirra þátta sem stuðlar að því að konum
er ennþá sýnd lotning, jafnvel í menningarheimi þar sem meðvituð
félagsleg viðhorf telja visku jafngilda rökhugsun og skynsemi og
neita því að konur geti búið yfir henni. I frönskum kvenhyggju-
fræðum hefur því verið haldið fram17 að hin móðursjúka seiðkona
hafi notið sérréttinda í vestrænum menningarheimi-þó að Cathar-
ine Clement telji þessi sérréttindi raunar af hinu illa. Engu að
síður er ekki útilokað að þessi forréttindastaða seiðkonunnar hafi
haldið hlífiskildi yfir persónu völunnar og þannig komið því til
leiðar að ósvikinn kvenhljómur Völuspár hafi haldist í rituðu formi
án þess að síast um of gegnum fjöðurstafinn. Kannski má taka
dæmi af Þorbjörgu lítilvölvu til að styðja þá kenningu að slíkt hafi
gerst - í íslenskum fornbókmenntum að minnsta kosti. Hún gegnir
áhrifamiklu hlutverki í Eiríks sögu rauðaís þar sem bóndinn Þor-
kell hvetur hana til þess að fá kristnu konuna Guðríði til liðs við sig
til að fremja heiðinn seið og komast í spádómsleiðslu til þess að
bjarga fólki frá hallæri. Guðríður viðurkennir að enda þótt hún sé
ófús til að syngja Varðlokur fyrir Þorbjörgu þar sem hún sé kona
kristin hljóti hún að viðurkenna að hún kunni kvæðið og hafi lært
það af Halldísi fóstru sinni. Vel að merkja er saga þessi ein af þeim
heimildum sem menn byggja á þá sannfæringu sína að Leifur
heppni hafi siglt til Vínlands.
IV
í þessari grein eru birtar tillögur fremur en niðurstöður, athuganir
fremur en kreddur. Margt er óunnið áður en sýnt verði ljóslega
fram á að ósvikna kvenrödd megi heyra í íslenskri bókmenntahefð.
Engu að síður vekur bók Svövu spurningu til íhugunar: „Getur
það verið að íslenskar bókmenntir búi yfir einstökum eigindum
sem geri það að verkum að aðstaða íslenskra rithöfunda sé á afger-
andi hátt ólík aðstöðu rithöfunda í öðrum löndum Evrópu - eins
og þær kunna að hafa gert aðstöðu skáldanna sérstæða árið 988?“