Skírnir - 01.04.1988, Blaðsíða 214

200
PÉTUR GUNNARSSON
SKÍRNIR
Gunnlaðarsaga Svövu Jakobsdóttur er hugvitsamleg tilraun til að
kveikja saman goðsögu og skáldsögu. Goðsagan af Gunnlöðu og skálda-
miðinum sem Oðinn vélaði af henni, fær saknæmara inntak þegar kona
heldur á pennanum. En Svava lætur ekki staðar numið við skáldamjöðinn
heldur víkkar hún skírskotun goðsögunnar út í veldisrán karlmanna í sam-
félagi sem áður hafi lotið forsjá kvenna. Og þá erum við kannski komin að
goðsögu allra goðsagna: um epliberandi árdaga þegar allt var eins og hver-
og-hver-og vill.
Sjálfur skáldsögukjarninn er eins og hræktur út úr samtímanum: stúlka
lendir í klandri í Kaupmannahöfn, móðir hennar heldur utan til að hjálpa
upp á sakirnar. Bókin hefst í flugtaki á Kastrúp þar sem þær mæðgur eru á
heimleið til Islands, dóttirin í samfylgd tveggja lögregluþjóna og á fyrir
höndum að leggjast inn á geðveikrahæli sökuð um stuld á gullkeri, þjóðar-
dýrgrip á þjóðminjasafni Dana.
Móðirin rifjar upp í flugvélinni það sem á síðustu daga hefur drifið, drep-
ur með því tímann þar til hún hittir maka sinn í Keflavík og hefur til þá frá-
sögn sem hann á í vændum að heyra við endurfundi.
Hver er þessi sögumaður? Upplýsingar sem hann lætur okkur í té teikna
upp „fína frú“. Þetta er viðskiptafræðingur í hjónabandi með verkfræðingi
og þau hjónakornin hafa tekið höndum saman um fagurt mannlíf í kapp-
neyslusamfélaginu íslenska. Þau eru í e.k. verktakabraski og reiðarslagið
dynur einmitt yfir þegar þau eru í þann mund að krækja í feitasta bitann:
amerísk-íslensku flugstöðina í Keflavík.
Það er því ekki lítið í húfi að normalísera ástandið, t.d. með því að fá
stúlkuna dæmda geðveika og sanna að hún hafi ekki meint neitt með þessu,
sé a.m.k. ekki pólitískur hryðjuverkamaður. En handtök sögumanns verða
ekki eins fumlaus og efni stóðu til - það sem dóttirin Dís hefur fram að færa
setur frúna út af sporinu. Og þar með byrjar leiðsla eða þroskaganga móð-
urinnar sem gerist jafnframt leiðsögumaður lesenda um goðsögu Gunnlað-
ar.
En fyrst dregur hún Bally-skó af fótum, skrælir af sér skartgripi og glys,
tékkar sig út af lúxushóteli og gerist „þriggja herðatrjáa“ pensjónisti á bjór-
knæpu í Höfn. Hún skiptir um spor, stígur niður úr hrukkulausu og ryk-
lausu sjálfskaparvíti í hinn óheflaða veruleika og tekur að samneyta lúsa-
blesum hins sanna lífs, en þar er fremst meðal jafningja veitingakonan Anna
sem finnur jafnan hvar feitt er á stykkinu, á svör við hverju því sem upp á
kemur, getur m. a. s. tjónkað við þá sem sögumanni stendur hvað mest ógn
af: unglingana.
Af kránni sækir sögumaður dóttur sína heim í fangelsið, fer á fund lög-
fræðings og geðlæknis og reynir að feta sig í heimi goðsagna og fá botn í at-
hafnir og óra dóttur sinnar.
Gunnlaðarsaga er kannski fyrst og fremst saga af sálarstríði móðurinnar
sem hlýtur að endurskoða allt sitt fyrra líf í ljósi dótturinnar, þolraunasaga
hennar og þroska.