Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Page 16

15
Guðbergur Bergsson
Íslendingaslóðir í munnlegri geymd
með tilfærslum
Á árunum fyrir síðari heimsstyrjöldina voru fólki ennþá hugleiknir þeir
Íslendingar sem höfðu farið í leit að ævintýrum og betri nýjum heimi til
Kanada fyrir tæpri öld og stofnað byggð sína á sléttunni miklu. Í huga
manns var hún víðáttumikil, svipuð úthafinu en föst gróðursæl jörð þar
sem öllum fátæklingum var frjálst að slá eign sinni á stórar lendur til jarð-
ræktar, heyskapar og kvikfjárræktar án þess að ráðríkir sýslumenn, hrepp-
stjórar eða stjórnvöld skiptu sér af framtakinu. Hvílíkt Gósenland! Á slétt-
unni voru þegar komnar svonefndar Íslendingaslóðir. Þær liðuðust áfram
ýmist um þétta skóga eða tún með engu kargaþýfi heldur mannhæðarháu
grasi, aðeins fyrir risastórar rollur að kroppa, og enduðu hjá bjálkakofum
nálægt fengsælu vatni sem hét Winnipegvatn. Á milli þess að heyja og
safna töðu í kýr og kindur réru hinir nýkomnu út á vatnið til þess að veiða
fiska, ekki beinlínis alvörufisk eins og þorsk og ýsu heldur þann kynlega
sem virðist una sér best á vetrum undir frosnu yfirborði vatnsins. Fyrir
bragðið er hann í ætt við furðufiskinn gullauga. Menn sem hugðust freista
gæfunnar í nýjum heimi voru ekki lengur Íslendingar í eiginlegri merk-
ingu heldur sérstakur kynstofn sem gekk undir nafninu Vestur-Íslendingar.
Útflytjendurnir urðu að Vestur-Íslendingum jafnskjótt og þeir stigu á land
í Kanada. Í frásögum var aldrei miðað við aðra útflytjendur en þá sem
numdu land og settust að fyrir norðan Bandaríkin. Það virtist bara hægt að
nálgast Vestur-Íslendinga á huglægan hátt með ímyndunaraflinu og hjálp
frá ævintýrum og frásögum í jólablöðum dag- og vikublaðanna að frátöld-
um skoðunum manna sem gáfu sér að það þyrfti ekki vitnanna við, þeir
vissu allt um lífið þarna.
Svo virtist sem fæstir þeirra sem yfirgáfu Ísland væru eftir brottförina
í nánum tengslum við þá sem fóru hvergi. Vestur-Íslendingar komu ekki
Ritið 1/2014, bls. 15–19