Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Side 27

26
er að rengja það – að hann hefði engu að kalla skilað til baka.“17 Svo vel
vill til að faðir Baldvins, Bergvin Einarsson, var í hópi yfirheyrðra þegar
Pétur amtmaður leitaði höggstaðar á Einari 1867 og Bergvin hefði verið
fljótur að kveða son sinn í kútinn. Þetta er alrangt hjá þér, sonur minn,
hefði hann sagt. Ég borgaði ekki nema fjóra ríkisdali til Einars. og Einar
hvatti mig aldrei til fararinnar. Þvert á móti reyndi hann að fá snautt fólk
ofan af því að flytjast til Brasilíu.18 Þessari niðurstöðu réttarhaldanna var
þó aldrei hampað en þeim mun meira fjargviðrast yfir skálkinum Einari í
Nesi. Rógurinn lifði.
Annað dæmi um hina erfiðu aðstöðu Brasilíusinna voru örlög enskra
utanfara er fluttust til Brasilíu 1872. Samkvæmt enskum blöðum voru
þeir sviknir með svo hrapalegum afleiðingum að tugir þeirra létust sökum
slæms aðbúnaðar, ekki þó á skipsfjöl heldur eftir að komið var til Brasilíu.
Ófarir Englendinganna voru blásnar upp í útbreiddasta fréttablaði lands-
ins, Þjóðólfi, og Norðanfari fjallaði einnig um þær.19 Slíkur fréttaflutningur
hlaut að hafa gríðarleg áhrif. Máttur hins prentaða máls var mikill á 19.
öld. Þess sjást ítrekuð dæmi þegar menn voru að gera upp hug sinn til
vesturferða. Til dæmis kvaðst Baldvin Helgason, búandi í Húnavatnssýslu,
hafa lesið bréf Jónasar Hallgrímssonar í Norðanfara og „datt þá í hug“ að
flytjast til Brasilíu.20
Það bætti ekki úr skák að óhróðrinum um Brasilíu var ekki svarað fyrr
en seint og um síðir. Hann birtist á versta tíma og þegar Jónas Fr. Bardal
greip loks til varna var það of seint enda um langan veg að spyrja tíðinda.
Þeir voru með „heimtufrekju og þrjózku“, Englendingarnir, nenntu engu
nema að liggja í drykkjuskap og illindum, skrifaði Jónas, þáðu þó allskon-
ar fyrirgreiðslu Brasilíustjórnar en létu skít og skömm koma á móti. Svo
hefur saga þeirra breiðst út um alla norðanverða Evrópu „og margir eða
17 Lbs. 1926, 4to, Endurminningar Baldvins Bárðdals I, 1859–1902, bls. 70. Kafli
úr endurminningunum hefur verið prentaður. Sjá „Úr endurminningum Baldvins
Bárðdals“, Norðlenzkir þættir, Akureyri: Bókaútgáfan Edda, 1943, bls. 53–77.
18 Þjskjs. sss. Þingeyjarsýsla GA/6, dóma- og þingbók 1870–1881, pólitíréttur 2. júní
1870.
19 „Um Brasilíuferðir Norðrálfu-búa“, Þjóðólfur 3. maí 1873, bls. 104–105; „Herra
ritstjóri …“, Þjóðólfur 6. október 1873, bls. 185–186; „Viðvaranir kand. Eiríks
Magnússonar …“, Þjóðólfur 22. nóvember 1873, bls. 12–13.
20 Þjskjs. sss. Þingeyjarsýsla GA/5, dóma- og þingbók 1868–1870. Útskrift af þingbók
Húnavatnssýslu 25. júní 1867 (á lausum blöðum).
JÓN HJALTASoN