Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Síða 45
44
Bók Þorsteins Þ. Þorsteinssonar og bréf sem birtust í Norðanfara endur-
spegla að almennt hafi íslensku Brasilíufararnir komið sér vel fyrir í nýju
landi þrátt fyrir nokkrar hindranir í upphafi. Helstu hindranirnar virðast hafa
verið veikindi, fátækt við upphaf dvalar og erfiðleikar í sambandi við upp-
skeruna. Aðeins einn af Brasilíuförunum kom aftur til Íslands. Það var Jónas
Jóelsson sem hafði efnast vel í Brasilíu en glímdi við heilsubrest. Samkvæmt
læknisráði heimsótti hann Ísland árið 1887 en hafði ekki hug á að setjast þar
að að nýju eftir 14 ára dvöl í Brasilíu og fór því aftur til Brasilíu.54
Fáar heimildir sýna fram á samskipti á milli Brasilíufaranna og afkom-
enda þeirra við ættingja og vini á Íslandi á fyrri hluta 20. aldar þar til rétt
fyrir aldamótin síðustu. Fram kemur í bók Þorsteins að ættingjar á Íslandi
hafi ekki verið duglegir að skrifa Brasilíuförunum.55 Þó má finna heimildir
sem sýna fram á einhver innbyrðis samskipti Brasilíufara og afkomenda
þeirra framan af. Vigfús Guðmundsson56 bendir á að þó að Brasilíufararnir
hafi ekki myndað með sér skipulagðan félagsskap hafi þeir heimsótt hver
annan fyrstu áratugina eftir flutningana til Brasilíu og nýtt þau tækifæri
til að tala, lesa og syngja á íslensku.57 Í bók Þorsteins kemur hins vegar
fram að Íslendingunum hafi ekki tekist vel að lifa í sátt og samlyndi hver
við annan og nefnir hann dæmi um ósætti milli fólks af nokkrum ólíkum
orsökum, til að mynda óánægju með framtak Jónasar Hallgrímssonar varð-
andi undirbúning væntanlegrar komu hópsins og fleira.58 Einn viðmælandi
í viðtali við Eyrúnu nefndi að fjölskylda hans hafi fljótlega eftir komuna
til Brasilíu einangrað sig frá öðrum Íslendingum og sest að í kaþólskri
nýlendu á Curitiba-svæðinu. Þá hafi fjölskyldan ekki verið í tengslum við
aðra Íslendinga fyrr en fyrir nokkrum árum síðan. Þorsteinn greinir einnig
frá öðrum Brasilíuförum sem tóku þá ákvörðun að einangra sig frá öðrum
Íslendingum í Brasilíu.59
54 Þorsteinn Þ. Þorsteinsson, Æfintýrið frá Íslandi til Brasilíu, bls. 369–370.
55 Sama rit, bls. 158–159.
56 Vigfús Guðmundsson, Framtíðarlandið. Ferðaminning frá Suður-Ameríku, Reykjavík:
Einbúi, 1958, bls. 86.
57 Það kemur einnig fram í viðtali frá árinu 1972 í Morgunblaðinu við hinn íslenskætt-
aða Unigus Gembarowski, afkomanda Brasilíufarans Jensínu Guðmundsdóttur,
að lengi vel hafi verið samband á milli ættingjanna í Brasilíu en þá væri það orðið
strjált (Árni Johnsen, „Brasilíufararnir hafa getið sér gott orð, viðtal við Tómas
Þorvaldsson forstjóra sem hitti einn af afkomendum Brasilíufaranna frá árinu
1972“, Morgunblaðið 30. ágúst 1972, bls. 10 og 19).
58 Þorsteinn Þ. Þorsteinsson, Æfintýrið frá Íslandi til Brasilíu, bls. 320–321.
59 Sama rit, bls. 354.
EyRún EyþóRsdóttiR oG KRistín LoftsdóttiR