Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Side 61

60
Johnsen, auk þess sem fjallað verður um hvaða fræðilegu nálgunum hefur
verið beitt á sendibréf íslenskra vesturfara í gegnum tíðina. Jafnframt verð-
ur rýnt í hugtakið sjálfsmynd. Sigurður skrifaði fjölmörg bréf til móður
sinnar á Íslandi, sem sýna ýmis átök hans við sjálfsmyndir og vitna um
reynslu hans sem innflytjanda í Norður-Ameríku. Sigurður var fæddur árið
1878, sonur Jóns Á. Johnsen, sýslumanns á Eskifirði, og Þuríðar Johnsen.
Bréfin eru varðveitt í einkaskjalasafni Þuríðar í Þjóðskjalasafni Íslands.3
Tilvitnunin í titli greinarinnar er úr bréfi Sigurðar frá 1. nóvember 1917,
þegar hann var staddur á vesturvígstöðvunum í fyrri heimsstyrjöld. Hún
kann að vera til marks um falskt öryggi þar sem riffillinn (með ákveðnum
greini) á að veita vernd og tryggja stöðu þess sem mælir, þó að hann skapi
á sama tíma ógn fyrir einhverja aðra og þar með ógn fyrir þann sem beitir
rifflinum. Það er kannski birtingarmynd þessa falska öryggis sem er ein-
kennandi í skrifum Sigurðar um sjálfsmyndir sínar. oft á tíðum birtist texti
í bréfunum þar sem áhersla er lögð á að eitthvað sé öruggt um sjálfsmyndir
hans, á sama tíma og óvissa og efi umlykja bréfritarann, þar sem utan-
aðkomandi þættir ógna sjálfsmynd hans.
Sendibréf íslenskra vesturfara
Sigurður Johnsen fluttist til Bandaríkjanna árið 1904, en síðar til Kanada.
Hann gekk í kanadíska herinn árið 1916 og barðist í fyrri heimsstyrjöld.
Ríflega helmingur bréfa Sigurðar í safninu, sem hér er til skoðunar, voru
skrifuð á vesturvígstöðvunum. Áhugavert er að hafa í huga ofangreindar
tilvitnanir í George orwell þegar skoðaðar eru frásagnir af styrjöldum og
átökum, hvort sem þær eru í formi endurminninga eða beinlínis frásagnir
frá tímum atburðanna. Við lestur sendibréfa kann að vera freistandi að
taka texta þeirra trúanlegan án nokkurs fyrirvara. Það hefur reyndar verið
afar algeng nálgun í eldri útgáfum á bréfum íslenskra vesturfara eða rann-
sóknum á þeim. Löngu áður en fræðimenn gátu farið að meðhöndla þessar
heimildir með rannsóknir í huga birtust brot úr þeim í íslenskum blöðum.
Tilgangurinn var þá einkum að greina frá reynslu þeirra sem flutt höfðu
til Nýja heimsins og kynna hann frá fyrstu hendi fyrir þeim sem enn voru
á Íslandi.4 Svipað var uppi á teningnum á árum fyrri heimsstyrjaldar þegar
3 Þjóðskjalasafn Íslands [hér eftir ÞÍ], Einkaskjalasöfn, E.99.1–2, Þuríður Johnsen,
bréfasafn.
4 Sjá t.d. „Kafli úr brjefi frá Haraldi Þorlákssyni í Milwaukee“, Norðanfari 18. febrúar
1873, bls. 30, og „Frá Ameríku“, Norðanfari 20. apríl 1876, bls. 32.
óLAfuR ARnAR svEinsson