Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Síða 66

65
eða réttarskjölum.22 Um kosti sendibréfa segir Úlfar Bragason að þau beri
„vitni um sjálfsvitund þess sem skrifar eins og hún breytist með tímanum
og sem svar við umhverfinu“.23
Þessi sjónarmið er fyllilega hægt að taka undir. Nálganir af þessu tagi
veita sendibréfum ákveðna kosti til rannsókna, en það er ekki þar með sagt
að heimildirnar séu lausar við öll vandkvæði. Þvert á móti felast einmitt
í þeim ýmis fræðileg vandamál. Fjölmargir fræðimenn hafa bent á ýmsa
annmarka sem felast í rannsóknum á sendibréfum.24 Um viðfangsefni
þessarar greinar fer best á að fjallað verði um þá á tvenna vegu.
Í fyrsta lagi má segja að þeir annmarkar stafi af eðli heimildanna.
Bréfasafn Þuríðar Johnsen er mjög efnismikið, en það inniheldur m.a.
ríflega 75 bréf frá Sigurði sem flest voru skrifuð til hennar. Safnið geymir
einnig bréf frá Ásmundi, yngsta bróður Sigurðar, sem flutti til Kanada árið
1909. Þau nýtast að einhverju leyti við að greina skrif Sigurðar til móður
sinnar enda bjuggu bræðurnir saman í Manitoba um tíma. Hins vegar er
ljóst að hlutar nokkurra bréfa hafa glatast og önnur líklega horfið úr safn-
inu eða jafnvel aldrei komist til skila. Efniviðurinn er því ekki tæmandi og
þá vantar einnig svarbréf Þuríðar til Sigurðar og Ásmundar. Ekki er því
hægt að ætlast til að bréfin fylli upp í einhvers konar eyður í sögu Sigurðar
Johnsen heldur er líklegra að þau skilji eftir sig margar eyður. Þetta þýðir
auðvitað ekki að sendibréf séu almennt gagnslaus til rannsókna og því
fleiri sem bréfin eru og því lengra sem tímabilið er sem þau ná yfir, þeim
mun bitastæðari eru þau um ýmis rannsóknarefni. Ljóst er að bréfasafni
Þuríðar hefur verið haldið saman eftir bestu getu. Til marks um það má
nefna að elsta bréf Sigurðar til móður sinnar er skrifað árið 1888 eða þegar
hann var 10 ára gamall.25
22 Sigrún Sigurðardóttir, Elskulega móðir mín, systir, bróðir, faðir og sonur. Fjölskyldubréf
frá 19. öld, Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1999, bls. 35.
23 Úlfar Bragason, „Inngangur. Hvað er nýtilegt í bókfræðum?“, Jón Halldórsson,
Atriði ævi minnar, bls. 17–30, hér bls. 23.
24 Sjá t.d. Sigurður Gylfi Magnússon, Menntun, ást og sorg. Einsögurannsókn á íslensku
sveitasamfélagi 19. og 20. aldar, Reykjavík: Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, 1997,
bls. 45–55; Erla Hulda Halldórsdóttir, Nútímans konur. Menntun kvenna og mótun
kyngervis á Íslandi 1860–1903, Reykjavík: Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, 2011,
bls. 29–35 og 58–64; David A. Gerber, „Epistolary Ethics. Personal Correspond-
ence and the Culture of Emigration in the Nineteenth Century“, Journal of Am-
erican Ethnic History 19:4 (2000), bls. 3–23; Margaretta Jolly og Liz Stanley, „Letters
as/not a genre“, Life Writing 2:2 (2005), bls. 91–118.
25 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 29. júlí 1888.
„RIFFILLINN ER HINN BESTI VINUR HERMANNSINS“