Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Qupperneq 79

78
Þessar hugmyndir birtast gjarnan í bréfunum í sömu andrá og sú þrá
Sigurðar að verða að manni. Þess háttar skrif má sjá bæði í bréfum hans
og Ásmundar bróður hans á fyrstu árum þeirra í Norður-Ameríku og þau
virðast hafa verið nátengd því að flytjast til Vesturheims, m.ö.o. að flytjast
að heiman. „Þjer og engum öðrum á jeg að þakka að jeg er að verða að
manni“, skrifaði Sigurður móður sinni í október 1906 og Ásmundur skrif-
aði í desember 1909: „[T]reystu því að jeg drífi mig áfram, því mig langar
til þess að verða maður“.73
Hér birtist okkur annað af megineinkennum bréfaskrifa Sigurðar
Johnsen, þ.e. samspil hugmyndanna um að vera ungur drengur og fullorð-
inn maður, vera enn sonur móður sinnar en verða um leið meiri maður en
sá sem flutti frá Íslandi. Bréf frá 19. október 1908 sýnir ágætlega hvernig
þessar tvær sjálfsmyndir hafa tekist á í huga Sigurðar: „Jeg er orðin of
gamall til þess að geta orðið að manni“ og síðar í sama bréfi, „[…] jeg er
orðin að betri manni enn jeg var“.74 Þær ganga nánast í bylgjum í gegnum
bréfin og í miðri styrjöldinni fór að bera á örvæntingu Sigurðar um að
hann myndi ekki lifa stríðið af. Þann 16. júní 1918, á 74 ára afmælisdegi
Þuríðar, skrifaði hann ítarlegt bréf sem lýsir fyrst og fremst eftirsjá eftir
fortíðinni og þeirri skoðun að hann hafi reynst misheppnaður sonur.75
Þegar hefur verið vikið að hinu megineinkenninu í bréfum Sigurðar.
Það er hin óljósa staða innflytjandans þar sem hann er í stöðugri óvissu
um það hverju hann tilheyri. Umfram allt var Sigurður sonur móður sinn-
ar, en á vígvellinum var hann fjarri báðum sínum heimalöndum. Hann
óskaði þess að fara til beggja landa að stríði loknum. Söknuðurinn leit-
aði bæði til æskustöðvanna á Austfjörðum og til Manitoba þar sem hann
hafði tekið sér land til ræktunar. Það er því ekki óeðlilegt að Sigurður hafi
vísað til alþekkts ljóðs Kristjáns Jónssonar Fjallaskálds þegar hann lýsti þrá
sinni eftir að komast heim. „Nú er mjer horfið föðurland, nú á jeg hvergi
heima“, skrifaði Sigurður í maí 1918.76 Þessi orð voru m.a. viðeigandi í
ljósi þess að svæðið milli víglína óvinaherjanna tveggja var jafnan kallað
einskis manns land.
73 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 14. október 1906; ÞÍ, Einkaskjala-
söfn, E.99.1, Ásmundur Johnsen, 3. desember 1909.
74 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 19. október 1908.
75 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 16. júní 1918.
76 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 12. maí 1918, með viðbót 14.
maí.
óLAfuR ARnAR svEinsson