Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Page 116

115
ef þau standi sig verði þessu barnablaði kannski lengra lífs auðið en fyrri
barnablöðum en þegar líður á árið eru foreldrarnir ávörpuð og ekkert til
sparað: „KAUPIð SÓLöLD! Mæður og feður eru börnin ykkar að glata
föðurarfinum-móðurmálinu? Er þeim að deyja á vörum ástkæra, ylhýra
málið, allri rödd fegra. og hverjum er um að kenna?“36 Allt kom fyrir ekki
og Sólöld kom aðeins út í eitt ár, en Voröld í fjögur.
Skýringarnar á skammlífi barnablaðsins geta verið margvíslegar; friðar-
sinnar áttu ekki upp á pallborðið hjá „sigurvegurunum“ eftir stríðið, dýrtíð
var mikil og þröngt í búi og engin samstaða var um að menningarefni fyrir
börn á íslensku skipti máli, hvað þá að það hefði forgang. Um það skrifar
Sigurður Júlíus tíu árum síðar á tíu ára afmæli Þjóðræknisfélagsins. Hann
minnir félagana á að í stofnskrá félagsins hafi þótt brýnast að efla hag
Íslendinga í Kanada, styrkja íslenskuna og treysta böndin við gamla landið.
Allir hafi talið nauðsynlegt að gefa út tímarit fyrir börn og samþykkt hafi
verið einróma tillaga um að gefa út kennslu- og sýnisbók við hæfi unglinga í
Vesturheimi. Sigurður Júlíus segir: „Flestir fundu til þess, að mest reið á að
leggja þjóðræknislega rækt við börnin og unglingana. Það lá í augum uppi,
að framtíð alls lífs og alls starfs hlaut að verða í höndum hinna uppvaxandi
og óbornu.“37 Sigurður segir að þessi vilji Þjóðræknisfélagsins hafi verið
ítrekaður og tekinn til umræðu á hverju einasta ári síðan en aldrei orðið
af neinu. Þetta sé ein af ástæðunum fyrir því að íslensk börn í Vesturheimi
hafi ekki lært íslensku. Í grein Sigurðar Júlíusar felst ótti um að þetta hafi
verið sögulegt tækifæri til að snúa þróuninni við og nú sé það horfið.
Mögulega hafa menn skammast sín við þessa tölu því að samþykktin
var ekki lögð til hliðar heldur leit nýtt barnablað dagsins ljós fimm árum
síðar. Það er Sigurður Júlíus Jóhannsson enn sem fyrr sem ritstýrir því,
Þjóðræknisfélagið gefur út og blaðið fékk nafnið Baldursbrá. Í því voru
stuttar sögur fyrir mismunandi aldurshópa og rímþrautir sem börnunum
fundust skemmtilegar eins og fram kemur í bréfum þeirra. Sömuleiðis leik-
ir og brandarar. Það er leynt og ljóst erindi blaðsins að styðja við íslensku-
kennslu barnanna og búa til lestrarefni sem hentar þeim. Árið 1937 hófu
göngu sína málfarsþættir undir yfirskriftinni „Vesturheimska“. Þetta eru
textar sem lýsa því sem kallað hefur verið „málblöndun“ (e. code mixing) en
það er blöndun tveggja tungumála sem mynda nýtt „ólögmætt“ tungumál.
Dæmi um slíkt tungumál í Baldursbrá er:
36 Sólöld 1:10 (1918), baksíðutexti.
37 Sigurður Júlíus Jóhannsson, „Tíu ára tækifæri“, Lögberg 3. janúar 1929, bls. 4.
„VIð HÉRNA Í VESTRINU“