Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Side 132

131
Í lok ræðunnar kemur Paul með eigin hugleiðingar sem byggjast á
röklegu mati hans sjálfs og tengjast hervernd Bandaríkjanna á Íslandi og
legu landsins sem áður hafði verið því vörn. Hann spyr hvort Ísland geti
haldið sjálfstæði sínu í fyrirsjáanlegri framtíð. Hann viðurkennir að hann
hafi lengi efast um að það hafi verið rétt af Íslendingum að sækjast eftir
fullum sambandsslitum við Dani því að sambandið hafi verið þeim nokkur
hernaðarvörn. En hann sé þeirrar skoðunar nú að lega landsins, sem skapi
landsmönnum örlög, komi því enn til hjálpar. Flugvélaöldin hafi orðið til
þess að Ísland sé hernaðarlega mikilvægt fyrir samstarf Evrópuríkja og
Bandaríkjanna og þess vegna sé sjálfstæði þess borgið undir verndarvæng
Bandaríkjanna. Norður-Ameríkubúar geti ekki látið landið falla í hendur
evrópskum árásarher. Ísland muni njóta herverndar Bandaríkjanna án þess
að greiða fyrir það svo mikið sem cent. Að vísu geti verið að Bandaríkin fari
fram á að hafa áfram varðstöð á Íslandi en það muni byggjast á frjálsum
samningum og nauðsynlegt sé fyrir Bandaríkin að halda hinu besta vin-
áttusambandi við Ísland. Landið geti þess vegna ákveðið örlög sín sjálft
án erlendrar íhlutunar. Síðan víkur hann að því að vegna loftferðanna
gæti þróast á Íslandi alþjóðleg viðskiptamiðstöð eða þjónusta fyrir erlenda
ferðamenn. Að minnsta kosti sé ólíklegt að Ísland geti miklu lengur haldið
sér utan við straum heimsviðskiptanna.
Paul J. Halldorson sá því glöggt að draumur Íslendinga um að vera
engum öðrum háðir voru blekkingar einar. Þróun samgangna og alþjóða-
viðskipta myndi grípa inn í framtíð þeirra og fjarstaða landins væri því ekki
lengur vörn. Þessa vörn myndi hins vegar föðurland hans – Bandaríkin
– veita Íslendingum. Engu að síður lauk hann ræðunni með svofelldum
orðum: „one thing seems certain, however, that in the foreseeable fut-
ure, while the rest of the world will be staggering under the burdens of
armaments, Iceland will be enjoying freedom and prosperity without fear
of aggression from without.“
„Hver á sér fegra föðurland“
Breski sagnfræðingurinn Anthony D. Smith segir þjóðernisstefnuna á
19. öld hafa orðið tæki til skjótra félagslegra breytinga. Hún hafi virkjað
fólk til að krefjast „heimkynna“ með því að teikna landabréfin upp á nýtt.
Þjóðernisstefnan hafi einnig eflt höfuðstaðinn og samfélagið sem heild.44
Sterk héraðsvitund kemur fram í bréfum Jóns Halldórssonar – hann hefur
44 Anthony D. Smith, Myths and Memories of the Nation, bls. 61.
„SYNG, FRJÁLSA LAND, ÞINN FRELSISSöNG“