Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Síða 132

d ó m a r u m b æ k u r
132 TMM 2009 · 1
Hendur á striga. Margar hendur. Ég tek gleraugun ofan til að geta lesið hvað myndin
heitir: Fljúgandi hendur á leið til stjarnanna. Ég tylli gleraugunum aftur á nefnið.
Á myndinni er enga stjörnu að sjá. Ég mundi ekki vita að hendurnar væru á leið til
stjarnanna nema af því að það stendur skrifað svart á hvítu. Að vísu er rautt tungl á
myndinni. Svo virðist sem hendurnar séu að leita hins ómögulega og vilji ná í það.
ná í það sem aldrei næst. (245)
Hendur sem leita hins ómögulega kallast á við hina handa- og sonarlausu
Maríu, sem áður var lýst, og í þessum þræði frásagnarinnar öðlast titill bók-
arinnar aðra skírskotun en til nafns aðalpersónunnar. Þjáning móðurinnar er
rótföst í þeirri staðreynd að hún hefur verið rænd syni sínum, rænd móður-
hlutverkinu og þeirri sáru staðreynd að ábyrgðin á því ráni liggur þegar allt
kemur til alls fyrst og fremst hjá henni sjálfri.
Á sama hátt og lýsa má skáldsögu Álfrúnar Yfir Ebrofljótið sem áhrifamiklu
söguljóði um hörmungar stríðsreksturs mætti líkja skáldsögunni Rán sem
tregafullu harmljóði um missi og glötuð tækifæri. Hér mætti einnig minna á
sjöunda erindi Sonatorreks Egils Skallagrímssonar:
Mjög hefr Rán
ryskt um mig,
er eg ofsnauðr
að ástvinum;
sleit mar bönd minnar ættar
snaran þátt
af sjálfum mér.
Egill vísar hér til sjávargyðjunnar Ránar sem „átti net það er hún veiddi í menn
alla, þá er á sæ komu“, eins og segir í Snorra-Eddu og harmar það hversu
harkalega Rán hefur leikið sig með því að taka til sín Böðvar son hans. Margt
í þessu erindi má heimfæra upp á sögu Álfrúnar Gunnlaugsdóttur, að breyttu
breytanda, og kannski er því við hæfi að kalla þetta harmljóð Ránar Sonator-
rek. Og eins og Agli forðum tekst sögukonu að snerta lesandann í gegnum
harm sinn.
TMM_1_2009.indd 132 2/11/09 11:27:32 AM