Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 85

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 85
Þá kemur laga- og viðskiptadeild, sem sam- einuð var lagadeild á sínum tíma. í henni kenna 6 prófessorar og 5 aðrir (þar á meðal 2 dósentar), en áformað er að bæta við nýjum prófessor i viðskiptafræðum (nú eru þeir tveir), og verða þeir þá þrír, en eins og kunn- ugt er, er sagt á latínu tres faciunt collegium (þrjá þarf til að mynda háskóladeild), og myndi því afleiðingin væntanlega tákna skipt- ing laga- og viðskiptadeildar i tvær deildir: lagadeild og viðskiptadeild. í þessari samein- uðu deild kenna nú 11 manns. Þá komum við að heimspekideild. Hún var upphaflega hugsuð sem kennsludeild í íslenzk- um fræðum og þróaðist þá í þá átt, að 2 prófessorar kenna nú sögu íslands (annar fornöldina, hinn nýju söguna), 2 íslenzka tungu (annar germanska samanburðarmálfræði og íslenzka málsögu, hinn islenzka málfræði) og 2 íslenzka bókmenntasögu (annar fornöldina, hinn nýrri bókmenntir). En auk þess eru í deildinni 2 kennarar í heimspeki og uppeldis- fræði, 1 kennari í bókavarðarfræðum og auk þess 14 aðrir, þar á meðal sendikennarar í ensku og frönsku og í þýzku (auk þriggja íslenzkra kennara), sendikennarar í norsku, sænsku, dönsku og spænsku, og enn eru þar kennarar i mannkynssögu, stærðfræði, eðlis- fræði, landafræði. Þetta kemur til af því, að fyrir nokkrum árum var búið til svokallað B.A.-nám eftir ameriskri og enskri fyrirmynd (menn gátu sameinað þrjár námsgreinar eftir frjálsu vali, t. d. heimsspeki, ensku og frönsku, og fengu þá titilinn B.A. eða bacalaureus artium). í deildinni eru því 24 kennarar. Loks konium við að yngstu deildinni, verk- fræðideildinni, sem kennir aðeins til fyrri Bluta (seinni hlutann verða menn að taka við erlenda háskóla, en flestir hafa hingað til farið til Kaupmannahafnar, á fjöllistaskólann þar). I þessari þeild eru nú 4 prófessorar og 6 aðrir kennarar, eða samtals 10. Er áformað að hæta þar við nýjum prófessor. í háskólanum kenna því nú nálega eitt liundrað manns. Þetta er mikil þróun á ekki lengri tima, og má vænta þess, að þessi tala liækki nokkuð enn á næstu árum, Einkum má húast við því að keppt verði að því að eignast fullkomna verkfræðideild, að minnsta kosti í byggingaverkfræði. Fjúrmál háskólans. Háskólinn er ríkisskóli og öll kennsla ókeyp- is, og er því eðlilegt, að nokkurt fé sé greitt til háskólans, m. a. laun allra háskólakennara, auk ýmislegs annars. En þarfir háskólans eru margar, t. d. aukning bókasafnsins og aðstoðar- bókavarzla, styrkur til útgáfu rita liáskólans, Utanfararstyrkir kandídata og háskólakennara, styrkir til samningar hinnar íslenzku vísinda- legu orðabókar, sem unnið hefur verið að í 1 ár (gegn framlagi úr ríkissjóði). Þessi út- gjöld nema nú yfir V> milijón króna á ári, og er greitt úr sáttmálasjóði, sem upprunalega nam 1 milljón króna, er varð til við skulda- skiptin milli Dana og íslendinga 1919. Var þá ákveðið, Vr, af vöxtum þessa sjóðs skyldi lagð- ur við liöfuðstól og sjóðurinn ávaxtast í veð- skuldabréfum, og auk þess hefir bætzt við fjöldi legata og dánargjafa, er háskólanum hafa borizt. En islenzkir peningar hafa marg- sinnis fallið í gildi, og var þetta því miður ráðstöfun, upprunalega um ávöxtunina, en uðlileg, eins og þá stóðu sakir. Þvi var það, að háskólinn beitti sér fyrir tveim fyrirtækjum til stuðnings háskólanum, stofnun happdrættis 1933 og stofnun kvikmyndahúss, sem ætla má, ao á næstu árum til samans gefi háskólanum h—7 milljóna króna tekjur árlega, þegar búið verður að greiða byggingaskuldir hins nýja kvikmyndahúss. En eins og áður er getið, eru þarfir háskólans margar, ekki sízt allar nýbyggingar, sem verða reistar fyrir fé há- skólans. Rannsóknastörf háskólans. Háskólinn hefir látið gefa út skrá um rit háskólakennara allt frá 1911 til 1951, en ætla má, ag skrá frá 1952—1960 komi út á næsta ári. Á þessum skrám, sem út eru komnar (þær eru þrjár), eru talin öll helstu rit kennara háskólans, einkum þau, er lúta að fræði- mennsku eða eru vísindalegs eðlis. Þessi rit fram að 1951 munu vafalaust nema 3—4000, og ef síðasta timabilið (1951—1960) er tekið með, mun ekki fjarri að áætla ritgerðir þessar nál. 5000. Það er því ógerlegt að meta þær, enda eru sumar stórar bækur, aðrar smágrein- ar i blöðum og tímaritum. Þar eru margar ritgerðir, er birzt hafa í erlendum vísinda- ritum á ensku, þýzku og frönsku auk norður- landamálanna. Þar eru teknar með ritgerðir vísindamanna í Tilraunastöð háskólans í meinafræði á Keldum (frá 1936), og þar eru auðvitað taldar upp ritgerðir um ýmsar mein- semdir manna, um fiskirannsóknir, landbúnað og annað, er snertir hagnýt vísindi. Öllum er kunnugt um gagn það, er hlotist hefir t. d. af bólusetningu fjár, af síldarmælingúm og fiski- rannsóknum, af efnarannsóknum o. s. frv. Ó- gerlegt er höf. þessarar greinar að meta rit- gerðir í guðfræði, læknisfræði, lögfræði og hagfræði eða í verkfræði, og skal því aðeins minnzt á nokkur störf í heimspekideild. Lang- stærsta verk háskólans er hin vísindálega orðabók íslenzkrar tungu, er unnið hefir verið að i nál. 15 ár, og má enn bíða lengi, unz Þróun símans. Framliald af bls. 73. fjármagns og starfskrafta, hefur ekki verið unnt að veita skjóta úrlausn. Vegna aukningar viðskiptanna hefur skortur símarása milli stöðva orðið mjög tilfinnanlegur og valdið stórtöfum og óþægindum fyrir atvinnuvegi og einstaklinga, auk þess sem símaafgreiðslan hefur orðið miklu tímafrekari en ella fyrir starfsfólk símans. Úr þessu hefur verið reynt að hæta eftir mætti. í Alþjóðasamningum um símamál hefur á- vallt verið tekið sérstaklega fram, að samnings- aðilar skuli gera sitt ítrasta til að stofnsetja og starfrækja símakerfi sin á svo fullkominn hátt, sem vísindi og tækni frekast leyfa og efla framfarir á þessu sviði svo að almenn- ingur geti fengið sem greiðastan aðgang að notkun síma Tæknin hefur verið snar þáttur í símamál- unum, fyrst og fremst í sambandi við flutning skeyta og símtala, tóna og mynda, en í seinni tíð hefur hún einnig teygt arma sína yfir á svið afgreiðslustarfa og skrifstofustarfa. Þannig geta símnotendur nú í vaxandi mæli afgreitt sig sjálfir um sjálfvirkan búnað, ekki aðeins innanbæjar, heldur og milli fjarlægra staða. Á sjálfvirkum stöðvum fer talning simtala sjálfkrafa fram, og eftir tímalengd þegar um langlínusamtöl er að ræða og afgreiðslan er sjálfvirk. í Reykjavík og nágrenni eru og síma- reikningar gefnir út með skýrsluvélum og vélabókband hefur verið tekið upp í aðalskrif- stofu landssímans. Vélar taka nú við starfi manna á fleiri og fleiri sviðum, og þess er sennilega óvíða meiri þörf en í okkar fámenna landi. Það eru ótrú- lega mörg störf, sem unnt er að vinna með vélum og sjálfvirkni í margskonar iðnaði breið- ist óðfluga út. Vélar hafa verið framleiddar til að sundurlesa bréf, reikna flóknustu dæmi á svipstundu, geyma og gefa óteljandi upp- lýsingar, kanna fjölda úrræða og framkvæma úrval og ótal margt annað, sem heilinn var áður einn um. þvi verki verður lokið. Nær orðabókin frá 1540 (fyrsta prentaða bók á íslenzku, Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar) og til vorra daga. Er þar sögð saga hvers orðs í íslenzku (upprunaleg mynd, ritháttur, merking og merkingarbreyting, kyn og kynbreyting o. s. frv.), og er þvi livert orð skrásett á sérstakan miða, og er nú búið að safna nál. 800.000 miðum. Mikilsvert er og Nýyrðasafn það, er heim- spekideild hefir unnið að. Hafa þegar verið birt 4 söfn auk Tækniorðasafns Sigurðar Guð- mundssonar, og munu þessi nýyrði nema nál. 30.000. En auk þessara orða eru til tvö söfn um íslenzk nýyrði í læknisfræði eftir Guðmund sáluga Hannesson prófessor, og mörg nýyrði hafa orðið til i heimspeki, lögfræði og öðrum greinum. Um önnur störf háskólakennara verður að vísa til ritskránna, en augljóst er af henni, að margir háskólakennarar liafa verið mjög mikilvirkir um sína daga, og með vaxandi starfsemi háskólans og betri útbúnaði til margskonar rannsókna má búast við auknum afrekum og að háskólinn verði sá ljósberi á ókomnum öldum, sem honum var ætlað í upp- hafi. Fjölgun sjálfvirkra símstöðva og talrása og sjálfvirk langlínuafgreiðsla um land allt er aðkallandi verkefni hér á landi. Með því fæst greiðari og ódýrari símaafgreiðsla og allan sólarhringinn og hvar sem er á landinu og allir geta strax náð í lækni eða aðra hjálp, hvenær sem þörf krefur, en það er lítt fram- kvæmanlegt án sjálfvirks búnaðar vegna hins gífurlega kostnaðar við næturvaktir á hinum mörgu smástöðvum. Hin tæknilega þróun krefst fleiri og fleiri sérfróðra starfsmanna jafnframt því sem öðr- um fækkar, og er það nokkuð áhyggjuefni, hvernig þeirri þörf verði fullnægt í framtíð- inni. Þótt tæknin sjálf feli í sér hvöt til þess að afla sér frekari þekkingar, vinnur launa- jöfnuðurinn hér á landi i gagnstæða átt. Ýmsir staðhættir á íslandi ráða þvi, að á sumum sviðum verður að fara þar nokltuð aðrar leiðir en í nágrannalöndunum. Alkunn- ugt er, að hér þarf yfirleitt að byggja línur og loftnet sterkari en þar, vegna hinnar storma- sömu veðráttu. Hér er og strjálbýli mikið og víða langt á milli staða, þar sem örugg raf- orka og tæknifróðir menn eru fyrir hendi. Sem dæmi má nefna, að þar sem radiófjölsími er notaður í nágrannalöndunum, er það gert með orkulitlum tækjum á últra- eða míkró- bylgjum og um fjölda stöðva með stuttu milli- bili, eða að jafnaði ekki lengra en sjónvídd sé á milli. Hér á landi er sú lausn ekki hentug nema á fáum stöðum, og hefur því verið leitað að ráðum til þess að hafa miklu lengra á milli stöðva. Hér er víðsýni víða mikið til fjarlægra fialla, og hefur því verið reynt að notfæra sér fyrir- brigði, sem er í þvi fólgið, að hindranir geta stundum leitt til mikillar mögnunar á últra- stuttbylgjum. ■ Ef fjall er nálægt miðri leið milli tveggja fjarlægra staða og sést til þess frá báðum, verða merki á milli þeirra margfalt sterkari en ef fjallið væri ekki fyrir. Með því að velja hentugar leiðir, má á þann hátt víða fá ódýr simasambönd um langan veg. Hefur þetta verið notað hér við símasambandið milli Reykjavikur og Vestmannaeyja, milli Reynis- fjalls og Hornafjarðar og i tilraunasambandi milli Reykjavíkur og Akureyrar (eða réttara sagt, frá Skálafelli við Esjuna til Eyjafjarðar). Með fjölgun sjálfvirkra stöðva og aukinni sjálfvirkri langlinuafgreiðslu, og ekki sízt með tilkomu hinna nýju talsæsíma austur og vestur um haf og almennri notkun fjarritvéla innan- lands og til útlanda, virðist þróun símans muni taka stór skref á næstu árum, hvað sem framtíðin síðar kann að bera i slcauti, er endurvarp frá gerfitunglum mun flytja simtöl og sjónvarp um óraveg á miklu greiðari hátt en nú er gert. G. Briem. Afmælisblað VÍSIS VÍSIR 50 ÁRA 85
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.