Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 109

Vísir - 14.12.1960, Blaðsíða 109
lélegra og siðspillandi bóka og rita, og óholl áhrif þeirra, einkum á æskufólk. Hefur jafn- vel komiS til or'ða að setja lðggjöf, sem við- nám í þessum efnum að stefnumarki. Ég er jió á þeirri skoðun, að lagahoð þessa eðlis næði tæplega tilgangi sinum. Hinsvegar heid ég að bezta vörnin sé sú, að þjóðin kynnist sem kostgæfilegast verkum þeirra skálda og rithöfunda, er á fegurstu máli hafa túlkað hreinar og heilbrigðar hugsjónir. Og fremstan þar i sveit getur einmitt að lita Einar Benediktsson, er hiklaust má telja að hafi mótað og meitlað verk sin af mikilli snilld, sem alkunna er, til þess að ]ojóð hans mætti á ókomnum tímum eiga þar visar sterkar varnir gegn skaðlegum áhrifum á tungu sina og menningu. Að þetta hafi vakað fyrir Einari, kemur víða fram í kvæðum hans. „Sá deyr ei, sem heimi gefur lífvænt ljóð“, segir hann á einum stað, og ennfremur: „Elli deyðir engan mann, sem á það verk, er lifir“. í hinu undurfagra og innblásna kvæði „SVANUR“, setur Einar Benediktsson fram þær kröfur, sem skáldi ber að gera til sin sjálfs, og sinna verka, þegar bezt lætur. I kvæði þessu er meðal annars þetta erindi: „En svaninn frjálsan dreymir lífsins draum, „hans dáð og ósk i brögum saman streyma. „Frá náttúrunnar hjartarót þeir hljóma „með hreim af brimi, stormi og fossaglaum. „Hann dúðar sig í dagsins hinzta Ijóma, „hann drekkur morgunandans fyrsta straum. „Hann, loftsins skáld, á hjá sér sjálfum heima, „af heilli sál hann kveður hvern sinn óð, „sem bergmál lijartna og hamra á að geyma, „unz heimar gleyma að elska fögur ljóð“. Alla þá stund, sem þetta bergmál hljómar í sál íslenzku þjóðarinnar, munu lagaboð reyn- ast ójíörf til að vernda menningu hennar og móðurtungu. Magnús Viglundsson. Minnismerki Einars Benediktssonar. Fagrar bókmenntir í 50 ár. Framháld af bls. 91. gróðri og mold, þótt eigi dýrki hann þau á sama liátt og nafni hans Ingi, heldur elski sólina, vorið, loft og láð. En um fram allt er hann vinur friðar og frelsis. Betri fulltrúa andans hefur bændastéttin elcki átt siðustu áratugi en Guðmundana tvo frá Kirkjubóli, annan á Hvitársíðu, hinn í Bjarnardal. Svo að enn sé nefnt eitt af viðurkenndustu skáldunum, þá er þroskaferill Snorra Hjartar- sonar i raun réttri á sömu lund. Hann hóf ritferil sinn með því að gefa út skáldsöguna Höit flyver ravnen, ástarsögu, á norsku. Iívæði hans eru að visu ort á striðsárunum 1940—44 og bera þess litil merki, heldur eru þau fyrst og fremst ástaróður til íslands. En í næstu ljóðabók hans gætir sorgar og kviða yfir því, að landið skuli vera komið inn í „soll um- heimsins,“ sem Jakob Thorarensen nefnir svo i íslandsstefi sinu. Önnur ljóðabók Snorra, Á Gnitaheiði, sýnir og breytingu í sömu átt og mjög stefndi fyrir og um 1950, til frjálsara forms og jafnvel formleysis, er minnir stundum á myrkvið. Þó er þess að gæta, að ljóð Snorra, án endaríms, eru oft bundnari en fljótt á litið kann að virðast: stuðluð, gædd hrynjandi og miðrimi nokkurs konar, t. a. m. / Úlfadölum. Hvergi nýtur hann sin þó betur en í sonnett- unni: Var þá kallað. Virðist þvi engin ástæða til að ætla, að dýrt og þrautþjálfað form hafi lifað sitt fegursta. ÚR LANDSUÐRI — MEÐ VESTANBLÆNUM Líkt og árnar eiga sér lindir, svo á og skáld- skapurinn sin upptök, innlend eða erlend. Heimafengnar uppsprettur eða efni skáldskap- arins láta m. a. sagan, fornbókmenntirnar, náttúra landsins og þjóðlífið í té. Utan lands frá hafa skáld síðustu 50 ára, ekki sízt ljóða- smiðirnir, veitt mörgum áhrifum viðtöku. Hér verður einkum minnzt á Ijóðagerðina i þessu sambandi, af þvi að mér er hún einna kunnust. En einnig verða tekin dæmi frá skaldsagnar- ritum og leikritagerð, en aðeins stiklað á stóru. Galdra-Loftur Jóhanns Sigurjónssonar er i raun réttri Faust íslendinga. Þarf þá ekki að fara i grafgötur um áhrifin. Þó á Goethe þar ekki eins mikinn hlut að máli og annar Þjóð- verji, Nietzche, með kenningu sinni um mátt viljans til ,að fá ósk sinni fullnægt, enda heitir leikritið á dönsku Önsket. Thomas Hardy orkaði á Gunnar Gunnarsson fyrir um það bil hálfri öld eða síðar, Stefán frá Hvitadal varð fyrir miklum áhrifum af Ibsen, Per Sivle o. fl. i Noregsdvöl sinni 1912 __16. Örvun sú var holl fyrir Stefán og is- lenzka ljóðlist. Davið Stefánsson virðist m. a. hafa dáð Fröding og Karlfelt, og Tómas Guð- mundsson minnir á Wildenvey. Öll þessi is- lenzku skáld eru svo sjálfstæð, að livergi verð- ur stælingar vart. Steinn Steinarr lærir af ab- straktmálurum, enn fremur af skáldunum Sand- burg, Lundkvist, Elliot o. fl. Fyrtitalister i Sviþjóð orka líka á hann. Allt þetta, einkum áhrif frá málurum, endurspeglast i Timanum vatninu, 1948. Jón úr Vör virðist skrifa Þorpið (1946) eftir sænskri fyrirmynd frá Ebbu Lind- qvist: Fiskare kommer hem frán Shetland. En hann staðsetur leiksvið lifsmynda sinna i vest- firzku sjávarþorpi, sem hann gerþekkir, svo að úr verður alíslenzkt og einkar geðþekkt verk. Þorsteinn Valdimarsson hefur dregið sér föng víða að, en stendur svo föstum rótum i vopnfirzkri mold, að hann verður einn sann- asti túlkur íslenzkrar náttúru í líkingu við nafna sinn Erlingsson. Lengst hefur Gunnar Dal seilzt til fanga og farið til Indlands. En einnig hann virðist vera að finna sjálfan sig í, „vetrarins paradis“, sjá Uppruna Ijóðsins (Októberljóð, 1959). Áhrif berast einnig vestan um haf. Þannig má finna blæ Hemingways o. fl. anda frá islenzkum skáldsögum. Ég nefni aðeins eitt dæmi, hina bráðsmellnu og, á ís- lenzkan hátt, nýstárlegu sögu Indriða G. Þor- steinssonar, 79 af stöðinni. Sú var tíð, að íslendingar sóttu sér eld til Þýzkalands, þó að eigi liafi það tiðkazt mjög um skeið, þar til á síðustu árum virðist ein- hver stefnubreyting hafa orðið. A. m. k. dáir eitt af yngstu og efnilegustu skáldunum, Hannes Pétursson, þýzku spámennina Rilke og Her- mann Hesse, en er svo islenzkur, að örvunin frá Þjóðverjum er siður en svo til tjóns. Almennust virðast þó áhrifin vera frá Sviþjóð, og svo Frakklandi, i seinni tið. Má svo að orði komast, að mestöll yngri skáldkynslóðin sé VÍSIR 50 ÁRA Afmælisblað VÍSIS 109
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.