Vísir - 14.12.1960, Page 109

lélegra og siðspillandi bóka og rita, og óholl
áhrif þeirra, einkum á æskufólk. Hefur jafn-
vel komiS til or'ða að setja lðggjöf, sem við-
nám í þessum efnum að stefnumarki.
Ég er jió á þeirri skoðun, að lagahoð þessa
eðlis næði tæplega tilgangi sinum. Hinsvegar
heid ég að bezta vörnin sé sú, að þjóðin
kynnist sem kostgæfilegast verkum þeirra
skálda og rithöfunda, er á fegurstu máli hafa
túlkað hreinar og heilbrigðar hugsjónir. Og
fremstan þar i sveit getur einmitt að lita
Einar Benediktsson, er hiklaust má telja að
hafi mótað og meitlað verk sin af mikilli snilld,
sem alkunna er, til þess að ]ojóð hans mætti
á ókomnum tímum eiga þar visar sterkar
varnir gegn skaðlegum áhrifum á tungu sina
og menningu.
Að þetta hafi vakað fyrir Einari, kemur
víða fram í kvæðum hans. „Sá deyr ei, sem
heimi gefur lífvænt ljóð“, segir hann á einum
stað, og ennfremur: „Elli deyðir engan mann,
sem á það verk, er lifir“.
í hinu undurfagra og innblásna kvæði
„SVANUR“, setur Einar Benediktsson fram
þær kröfur, sem skáldi ber að gera til sin
sjálfs, og sinna verka, þegar bezt lætur. I
kvæði þessu er meðal annars þetta erindi:
„En svaninn frjálsan dreymir lífsins draum,
„hans dáð og ósk i brögum saman streyma.
„Frá náttúrunnar hjartarót þeir hljóma
„með hreim af brimi, stormi og fossaglaum.
„Hann dúðar sig í dagsins hinzta Ijóma,
„hann drekkur morgunandans fyrsta straum.
„Hann, loftsins skáld, á hjá sér sjálfum heima,
„af heilli sál hann kveður hvern sinn óð,
„sem bergmál lijartna og hamra á að geyma,
„unz heimar gleyma að elska fögur ljóð“.
Alla þá stund, sem þetta bergmál hljómar
í sál íslenzku þjóðarinnar, munu lagaboð reyn-
ast ójíörf til að vernda menningu hennar og
móðurtungu.
Magnús Viglundsson.
Minnismerki Einars Benediktssonar.
Fagrar bókmenntir í 50 ár.
Framháld af bls. 91.
gróðri og mold, þótt eigi dýrki hann þau á
sama liátt og nafni hans Ingi, heldur elski
sólina, vorið, loft og láð. En um fram allt
er hann vinur friðar og frelsis. Betri fulltrúa
andans hefur bændastéttin elcki átt siðustu
áratugi en Guðmundana tvo frá Kirkjubóli,
annan á Hvitársíðu, hinn í Bjarnardal.
Svo að enn sé nefnt eitt af viðurkenndustu
skáldunum, þá er þroskaferill Snorra Hjartar-
sonar i raun réttri á sömu lund. Hann hóf
ritferil sinn með því að gefa út skáldsöguna
Höit flyver ravnen, ástarsögu, á norsku. Iívæði
hans eru að visu ort á striðsárunum 1940—44
og bera þess litil merki, heldur eru þau fyrst
og fremst ástaróður til íslands. En í næstu
ljóðabók hans gætir sorgar og kviða yfir því,
að landið skuli vera komið inn í „soll um-
heimsins,“ sem Jakob Thorarensen nefnir svo
i íslandsstefi sinu. Önnur ljóðabók Snorra, Á
Gnitaheiði, sýnir og breytingu í sömu átt og
mjög stefndi fyrir og um 1950, til frjálsara
forms og jafnvel formleysis, er minnir stundum
á myrkvið. Þó er þess að gæta, að ljóð Snorra,
án endaríms, eru oft bundnari en fljótt á litið
kann að virðast: stuðluð, gædd hrynjandi og
miðrimi nokkurs konar, t. a. m. / Úlfadölum.
Hvergi nýtur hann sin þó betur en í sonnett-
unni: Var þá kallað.
Virðist þvi engin ástæða til að ætla, að dýrt
og þrautþjálfað form hafi lifað sitt fegursta.
ÚR LANDSUÐRI — MEÐ VESTANBLÆNUM
Líkt og árnar eiga sér lindir, svo á og skáld-
skapurinn sin upptök, innlend eða erlend.
Heimafengnar uppsprettur eða efni skáldskap-
arins láta m. a. sagan, fornbókmenntirnar,
náttúra landsins og þjóðlífið í té. Utan lands
frá hafa skáld síðustu 50 ára, ekki sízt ljóða-
smiðirnir, veitt mörgum áhrifum viðtöku. Hér
verður einkum minnzt á Ijóðagerðina i þessu
sambandi, af þvi að mér er hún einna kunnust.
En einnig verða tekin dæmi frá skaldsagnar-
ritum og leikritagerð, en aðeins stiklað á stóru.
Galdra-Loftur Jóhanns Sigurjónssonar er i
raun réttri Faust íslendinga. Þarf þá ekki að
fara i grafgötur um áhrifin. Þó á Goethe þar
ekki eins mikinn hlut að máli og annar Þjóð-
verji, Nietzche, með kenningu sinni um mátt
viljans til ,að fá ósk sinni fullnægt, enda heitir
leikritið á dönsku Önsket.
Thomas Hardy orkaði á Gunnar Gunnarsson
fyrir um það bil hálfri öld eða síðar, Stefán
frá Hvitadal varð fyrir miklum áhrifum af
Ibsen, Per Sivle o. fl. i Noregsdvöl sinni 1912
__16. Örvun sú var holl fyrir Stefán og is-
lenzka ljóðlist. Davið Stefánsson virðist m. a.
hafa dáð Fröding og Karlfelt, og Tómas Guð-
mundsson minnir á Wildenvey. Öll þessi is-
lenzku skáld eru svo sjálfstæð, að livergi verð-
ur stælingar vart. Steinn Steinarr lærir af ab-
straktmálurum, enn fremur af skáldunum Sand-
burg, Lundkvist, Elliot o. fl. Fyrtitalister i
Sviþjóð orka líka á hann. Allt þetta, einkum
áhrif frá málurum, endurspeglast i Timanum
vatninu, 1948. Jón úr Vör virðist skrifa Þorpið
(1946) eftir sænskri fyrirmynd frá Ebbu Lind-
qvist: Fiskare kommer hem frán Shetland. En
hann staðsetur leiksvið lifsmynda sinna i vest-
firzku sjávarþorpi, sem hann gerþekkir, svo
að úr verður alíslenzkt og einkar geðþekkt
verk. Þorsteinn Valdimarsson hefur dregið sér
föng víða að, en stendur svo föstum rótum i
vopnfirzkri mold, að hann verður einn sann-
asti túlkur íslenzkrar náttúru í líkingu við
nafna sinn Erlingsson. Lengst hefur Gunnar
Dal seilzt til fanga og farið til Indlands. En
einnig hann virðist vera að finna sjálfan sig
í, „vetrarins paradis“, sjá Uppruna Ijóðsins
(Októberljóð, 1959). Áhrif berast einnig vestan
um haf. Þannig má finna blæ Hemingways o.
fl. anda frá islenzkum skáldsögum. Ég nefni
aðeins eitt dæmi, hina bráðsmellnu og, á ís-
lenzkan hátt, nýstárlegu sögu Indriða G. Þor-
steinssonar, 79 af stöðinni.
Sú var tíð, að íslendingar sóttu sér eld til
Þýzkalands, þó að eigi liafi það tiðkazt mjög
um skeið, þar til á síðustu árum virðist ein-
hver stefnubreyting hafa orðið. A. m. k. dáir
eitt af yngstu og efnilegustu skáldunum, Hannes
Pétursson, þýzku spámennina Rilke og Her-
mann Hesse, en er svo islenzkur, að örvunin
frá Þjóðverjum er siður en svo til tjóns.
Almennust virðast þó áhrifin vera frá Sviþjóð,
og svo Frakklandi, i seinni tið. Má svo að orði
komast, að mestöll yngri skáldkynslóðin sé
VÍSIR 50 ÁRA
Afmælisblað VÍSIS
109