Vísir - 14.12.1960, Síða 99

verðið var lilægilega lágt, svo að mikið magn
])urfti til að rísa undir útgáfunni, og lausa-
söluverð hinna fyrstu dagblaða var aðeins
3—5 aurar eintakið.
Verkefni hinna fyrstu dagblaða var fyrst og
fremst aimennur fréttaflutningur, innlendur
og útlendur. Þau fóru einnig snemma að segja
frá innlendum iþróttakeppnum, málverkasýn-
ingum, hljómleikum og leiksýningum, ítarlegar
en áður hafði verið gert i vikublöðunum, og
fengu til þess hæfa menn. En þessi fyrstu ár
voru barningsár og allt þurfti að spara; rit-
stjórar og blaðamenn voru illa launaðir en
höfðu mikla vinnu, og sjaldgæft var að rit-
laun væru greidd fyrir aðsent efni.
EFTlFt STRÍÐIÐ.
Segja má að öll skilyrði til blaðaútgáfu hafi
gerbreytzt á stríðsárunum. Eftir stríð hefur
fólk haft úr miklu meira að spila en áður,
og það lýsti sér m. a. i þvi, að kaupendafjöldi
blaðanna óx og að hægt var að selja blöðin
hærra verði en áður. Við þetta kom vaxtar-
hugur i blaðaútgefendur og þeir f-óru að stækka
blöðin, unz þau urðu — miðað við kaupenda-
fjölda — stærri en tilsvarandi blöð á norður-
iöndum.
Hvernig verja þá blöðin þessu mikla rúmi
sinu? Fyrst og fremst til stóraukinnar frétta-
þjónustu, erlendrar og innlendrar, ýmist með
símskeytum eða fréttagreinum. Aðstaðan til
þessa liefur stórbatnað, bæði vegna lægri sím-
skeyta gjalda og einkum þó vegna daglegra
flugsamgangna við útlönd. íslenzkir fréttamenn
geta unnið efni úr erlendum biöðum, útkomn-
um samdægurs, og birt það næsta dag. Og í
útvarpinu er hægt að hlusta á öll markverðari
erlend tiðindi. Skiiyrðin til erlendu frétta-
þjónustunnar eru þvi ekki sambærileg við það
sem var.
Ég er ekki frá þvi, að blöðin verji meira
rúmi en vert er handa útlendu fréttunum.
Það er að segja hinum sundurlausu skeytum
frá degi til dags er segja frá rás viðburða í
slitrum, þannig að almenningur áttar sig ekki
á hinum eiginlega gangi málanna. Hver verður
t. d. fróðari af að iesa öll skeytin frá Kongó
i sumar? Vafalaust mundi öllum almenningi
gagnlegra að fá ekki nema fimmtunginn af
öllum skeytunum, en í staðinn yfirlitsgreinar
yfir málefni þau, sem ávallt eru á döfinni og
viðhorfin i málum þeim, sem varða fram-
vindu veraldarinnar. Það væri til bóta að
stytta ýms skeyti en fjölga yfirlitsgreinunum.
Um landsins gagn og nauðsynjar: greinar
um það sem er að gerast til góðs í þjóðfélaginu,
flytja blöðin miklu meira efni en áður
var gert. Fólki er vorkunnarlaust að fylgjast
vel með í því. En oft er leitt að sjá metinginn
um, hvaða flokki þessi eða hin framför sé
að þakka. Sá metingur verður stundum rúm-
frekur i sumum blöðum, en hefur þó það til
síns ágætis að hann getur komið fólki til að
brosa að gorturunum.
— Ágætur blaðamaður sagði einhvern tíma,
að efni góðs blaðs yrði að vera að hálfu leyti
það sem fólk þyrfti að lesa, en að liálfu það
sem það vildi lesa. En nú er það svo, að
lesendurnir eru ólíkir að smekk, sumir vilja
lesa alvarlegar greinar um landsmál og kaupa
blöðin þeirra vegna, aðrir hlaupa yfir ailt
sem stjórnmálakeimur er að, en sökkva sér
niður í hið léttara hjal. En stórtíðindi, svo '
sem um jarðskjálfta, eldgos eða stjórnmála-
lineyxli lesa allir. Hneyxlismálin eru allra
uppáhald — líka þeirra, sem þykjast liafa
skömm á þeim.
Léttara hjalið er orðið rúmfrekt í blöðunum,
sömuleiðis æsifregnir af atburðum, sem i sjálfu
sér eru lítils virði. Það verður að skoðast
sem dálkafylling út úr neyð, er dagblöð eyða
heilli opnu í hverju blaði til að segja frá
hjónaskilnaðarmálum frægra kvikmyndaleikara
eða öðru álika ómerkilegu. En af slíku efni er
tiltölulega meira í íslenzkum dagblöðum núna
en í dagblöðum norðurlanda. Slík skrif eru
einkum lesin af ákveðnum hiuta þjóðarinnar,
einkum unglingum, sem sækjast eftir æsifregn-
um. Virðist sá hópur ískyggilega fjölmennur
með þjóðinni,, ef dæma skal eftir þeim fjölda
sorptímarita, sem orðin er á boðstólum hjá
hinni fámennu þjóð. En það er langt undir
virðingu nokkurs dagblaðs að keppa við slik
rit.
BLA ÐA MENNIRNIR.
Laust eftir aldamótin stofnuðu þáýerandi
ritstjórar Reikjavikurblaðanna „Blaðamanna-
féiagið“. Ég man að nefna af þeim Björn
Jónsson, Brietu Bjarnliéðinsdóttur (ritstjóra
Kvennablaðsins), Jón Ólafsson, Einar Hjörleifs-
son og Þorstein Gíslason. Auk þess munu
þeir Guðmundur Björnsson og Sigfús Eymunds-
son hafa verið i félaginu, sem blaðaútgefendur.
Félagið lifði ekki lengi, en innan þess vébanda
varð „blaðamannaréttritunin“ til. I ])á daga
voru meiðyrðamál tið milli ritstjóranna, svo
að dómstólar og sáttanefndir urðu fyrir ónæði
af því. Til þess að ráða bót á þessu var stofn-
aður gerðardómur, sem ábyrgðarmenn blaða
skyldu skjóta meiðyrðamálum til og hann skera
úr. En þetta varð banabiti félagsins í það
skiptið. Fyrsti maðurinn, sem dæmdur var í
sekt, borgaði ekki, heldur fór úr félaginu og
i riðlun þeirri, sem varð i stjórnmálunum á
árunum eftir 1906 (er blaðamannaávarpið kom
út), lognaðist félagið útaf.
Blaðamannaávarpið flutti kröfu um að Is-
land yrði „frjálst sambandsland við Danmörku,
og skal með sambandslögunum, er ísland tekur
óháðan þátt í, kveðið á um það, hver málefni
íslands hljóta eftir ástæðum landsins að vera
sameiginlegt mál þess og ríkisins. í öllum
öðrum málum skulu íslendingar vera einráðir
með konungi um löggjöf sina og stjórn, og
verða þau mál ekki borin upp fyrir konung
i rikisráði Dana.“ Undir ávarpið skrifuðu
Benedikt Sveinsson, Björn Jónsson, Einar
Hjörleifsson, Hannes Þorsteinsson, Sigurður
Hjörleifsson og Skúii Tboroddsen, og var hér
Framhald á bls. 106.

Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
99