Vísir - 14.12.1960, Qupperneq 147

Hann var einskonar rriótor
fyrir prentvélar / viðlögum.
Jón Guðmundsson,
yfirtollvörður, segir
frá starfi sínu
við Vísi.
Jón Guömundsson yfirtollvörður, MeSalholti
11 í Reylflavík, mun hafa gegnt brautryðjanda-
starfi hjá Vísi í því skyni að afla blaðinu áskrif-
enda. Fram til þess tíma hafði blaöið aðeins
verið selt í lausasölu.
— Eruð þér fæddur Reykvikingur, Jón?
spurði blaðamaðurinn.
— Nei, ég fæddist austur á Rangárvöllum
árið fyrir aldamótin, en fluttist hingað 1906.
—■ Hvenær byrjuðu þér að starfa hjá Visi?
— Það hefur liklega verið á 2. eða 3. starfs-
ári blaösins. Mig minnir að ég hafi verið 13 ára
gamall.
— í hverju var starf yðar fólgið?
— Það mætti nærri segja, að það hafi verið
fólgið i öllu milli himins og jarðar. Ég vann
að þvi, sem til féll á hverjum degi, en fékkst
þó ekki við ritstörf. Það gerðu aðrir.
— Þér söfnuðuð m. a. áskrifendum að Vísi?
— Já, og ég held, að ég hafi unnið að því
fyrstur allra. Þó minnir mig, að einhver annar
maður hafi unnið að því samtimis mér, en man
ekki hver það var.
— Hvernig gekk?
— Upp og ofan eins og gerist og gengur. Ég
man, að ég var látinn fara í hvert hús við Lauga-
veginn og spyrja menn, hvort þeir vildu ekki
gerast áskrifendur. Það var mikill sparnaður
fyrir þá, sem ætluðu sér á annað borð að kaupa
blaðið, því i lausasölu kostaði það 3 aura, en
bróður sinum eitur er dró hann til dauða. Ég
skrifaði iangt mál um þenna atburð í Visi og
ég man það að Einar ritstjóri hældi mér sér-
staklega fyrir þá frásögn. En fréttamennskan
var þá á allt öðru stigi en nú, enda um
einskonar brautryðjandastarf að ræða i þessu
efni.
— Hvar skrifuðuð þér fréttirnar?
— Stundum heima hjá mér, en stundum lika
i lítilli kompu inn af afgreiðslunni.
— Unnu fleiri blaðamenn þar?
— Guðmundur skólaskáld Guðmundsson sat
þar löngum að þýðingum, þar þýddi hann m. a.
Cymbilínu fögru sem birtist á þessum árum
sem framhaldssaga í Vísi. Annars fékkst Guð-
mundur aðallega við þýðingar, en ég þess i
stað við fréttaöflun. Einar ritstjóri var sjaldan
á skrifstofunni. Hann var á ferð og flugi hing-
að og þangað úti i bæ. Annars skrifaði hann
taisvert mikið sjálfur, þ. á m. erlendar fréttir,
en hann gerði það vist að mestu heima hjá sér.
—• Og hvernig var kaupið?
— Kaupið! Það var ekki borgað kaup i þá
Jón Guðmundsson.
áskriftin fyrir allan mánuðinn minnir mig að
hafi verið 50 aurar.
— Fólk hefur gert sér þetta ljóst?
— Sumir. Aðrir sögðust hafa annað við pen-
ingana að gera en kaupa fyrir þá blöð. Þeim
fannst það hreinn óþarfi að kaupa blað á hverj-
um degi. Það var óþekkt á íslandi í þá daga.
En svo voru nokkrir, sem tóku mér ágætlega.
Ég man sérstaklega eftir Benedikt S. Þórarins-
syni kaupmanni, sem gjarnan viidi hafa kunn-
ingsskap við mig af því hann vissi að ég hafði
mikið saman við prentsmiðjuna að sælda. Sér-
staklega bað hann mig að halda öllum fregn-
miðum til haga i safnið sitt. Ég man líka eftir
Baldvin söðiasmið, sem átti heima innarlega
við Laugaveg. Hann tók mér alltaf sem alda-
vini og veitti mér hressingu þegar ég kom ein-
hverra erinda til hans.
— Þér hafið safnað áskrifendum viðar en á
Laugaveginum?
— Eittlivað við Vesturgötuna líka. Þetta voru
tvær aðalgöturnar i bænum. Það var heldur ekki
til neins að fara allt of víða um bæinn, þvi það
var ekki neinn mannafli til að bera blaðið út
nema á takmörkuðu svæði. Það þurfti iíka að
taka tillit til þess.
— Eitthyað hafið þér gert fleira en
að safna áskrifendum?
— Eins og ég sagði áðan vann ég að öllu
milli himins og jarðar. Ég vann m. a. að inn-
daga meira en nauðsynlega þurfti. Auk þess
barðist Einar i bökkum með þessa útgáfu sina
og gat ekki borgað mikið. Annars man ég ekki
nákvæmlega hvað kaupið var, enda mismnnandi
eftir afköstum. Ég fékk ákveðið fyrir hvern
dálk, sem ég skrifaði, en það var víst litið, því
ég man það eitt að ég átti erfitt með að bjarg-
ast áfram á þessum árum. Það var ekki bein-
línis sultur — en stappaði nærri. Hinsvegar
hafði ég gaman af starfinu og hafði áhuga fyrir
þvi. Það var mér meira virði en hátt kaup.
- — Var samstarfið við húsbóndann gott?
•— Já, Einar Gunnarsson var dagsfarsprúður
maður og lipurmenni. Ég hygg að hann hafi
verið góður blaðamaður sjálfur. Hann hafði
líka brennandi áhuga fyrir blaðamennsku og
blaðaútgáfu, en hann skorti annarsvegar úthald
eða hugrekki til að fara út i harða samkeppni
í blaðaútgáfu og hinsvegar háði fjárskortur
honum. Þetta hvorttveggja varð til þess að hann
hætti við útgáfu Vísis og seldi liann Gunnari
frá Selalæk. Skömmu síðar lauk einnig mlnum
blaðamennskuferli hjá Vfsi.
heimtu fyrir auglýsingar og áskriftir, og svo
kora fyrir, að ég var látinn prenta blaðið.
— Prenta! Ekki eruð þér prentari?
— Nei, ég var notaður sem einskonar mótor
fyrir prentvélina þegar á þurfti að halda. Það
var að nafninu til einhver mótorgarmur, sem
gegndi því lilutverki að knýja prentvélina, en
hann vildi bila og þá varð að snúa henni með
handafli.
— Það hefur varla verið létt verk?
— Nei, sannkölluð þrælavinna. En í það var
ekki horft, þegar nauðsyn bar til, og þá var
gripið til okkar strákanna, ef engir fullorðnir
voru við höndina.
— Hvað voru margir prentarar?
— Aðeins tveir, eigandinn, Davíð Östlund,
og svo annar maður, sem ég man ekki hver var.
— Hvernig líkaði yður að starfa með þeim
Einari Gunnarssyni ritstjóra Vísis og Davið
Östlund prentsmiðjustjóra?
— Vel. Þeir voru báðir hörkuduglegir menn.
Davíð ör, snöggur á lagið og ákveðinn. Einar
var fremur fáskiptinn, en hugkvæmur og fljót-
ur að átta sig á hlutunum. Hann var góður
húsbóndi og mér líkaði vistin hjá honum vel.
En það var hinsvegar töluvert að gera hjá hon-
um og hann gætti þess, að maður væri ekki
iðjulaus. Ég hafði 30 krónur í kaup á mánuði.
Það þótti bara gott þá.
— Vann ■ Einar einn að ritstjórn Vísis, eða
hafði liann einhverja blaðamenn til aðstoðar?
— Það voru alltaf einhverjir hjá honum, sem
unnu að blaðinu. Ég man t. d. eftir Andrési
heitnum Björnssyni, Júlíusi lækni frá Klömbr-
um, Lofti Gunnarssyni frá ísafirði og Magnúsi
Gíslasyni skáldi. Allir þessir menn voru Einari
til aðstoðar á einhvern hátt — við þýðingar,
prófarkalestur eða annað. Ég var ekki svo vel
inni í þeirri hlið málsins.
— Hvar var Vísir til húsa á þessum árum?
— Meðan ég var við blaðið, var hann að
mestu í Hafnarstræti 18 eða 20 i litlu húsnæði
uppi á lofti. Annars var Einar ekki fjáður m-'ð-
ur, átti oft i nokkrum fjárhagserfiðleikum < •
þurfti oft að flytja úr einum stað i annan. Han •
var hugsjónamaður, bjartsýnn á framtið dag-
blaðs i Reykjavik, en almenningur sýndi hon-
um ekki þann skilning sem skyldi, og undir-
tektir voru daufar. í skrifstofu Visis var lítið
um húsgögn og enn minna um bókakost í þá
daga. Hinsvegar átti Einar allgott bókasafn
heima hjá sér að mig minnir, las mikið og gaf
út bækur.
— Var engin tilraun gerð til þess að útvega
Vísi kaupendur utan Reykjavíkur?
— Ekki varð ég þess var utan það, að ég
var venjulega sendur einu sinni i viku til Hafn-
arfjarðar til að selja blaðið þar á götunum.
— Hvernig fóruð þér þangað? Ekki voru
bifreiðasamgöngur komnar á þá?
— Auðvitað fótgangandi. Það þótti sjálfsagt
og taldi enginn eftir sér, jafnvel þótt maður
væri með dálítinn pinkil af blöðum og bókum
á bakinu. Einar lét mig selja fyrir sig útgáfu-
bækur sinar á götunum, auk Vísis, en annars
voru Hafnfirðingar hvorki ginkeyptir fyrir
blöð né bækur. Salan var dræm og af þeim sök-
um leiddist mér þessar Hafnarfjarðarferðir. Ég
var lika oft þvældur og þreyttur, þegar ég kom
heim aftur og stundum svangur, því ekki man
ég ef*ir að maður hefði nesti með sér. Stundum
kom það fyrir á vetrum, að ég ætlaði að létta
mér ferðina með því að fara á skiðum, en skíðin
voru ævinlega aðeins til trafala, stórgrýtið stóð
allsstaðar upp úr snjónum, svo maður varð
venjulega að bera þau lika.
I--------------------—--------:-------------
LEIÐRÉTTING:
Á bls. 108 hefur misprentast síðasta orð-
ið i 3. linu kvæðisins. Þar stendur „ .. líð,“
á að vera „ ... lýð,“.
J
Afmælisblað VÍSIS
VÍSIR 50 ÁRA
147