Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.10.1923, Side 99

Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
145
verk fyrir lítil laun. Forstjóri skosku heildsölunnar hafði
350 sterlingspund í kaup, þegar veltan var orðin meir en
200 miljónir króna. Amerískur hagfræðingur spurði einn
af framkvæmdastjórum ensku heildsölunnar, hvernig
stæði á því, að hann sætti sig við svo lítil laun. Hann svar-
aði: „Samverkamenn mínir treysta mér. Eg hefi töluverð
ráð. Eg trúi statt og stöðugt á hugsjón samvinnunnar.
þetta fullnægir mér“.
þessir yfirburðir hafa hjálpað kaupfélögunum til að
vinna mikinn hlut af versluninni. Og skýrslur um gjald-
þrot í ýmsum löndum benda á, að kaupfélögin standa yfir-
leitt á traustari grundvelli en kaupmennimir. Árið 1905—
1906 urðu í þýskalandi 24 gjaldþrot í tæplega 5000 hluta-
félögum. En í 25 þús. samvinnufélögum voru gjaldþrotin
aðeins 27.
Menn segja, að kaupfélögin vilji hindra eðlilega verka-
skiftingu. En þetta er misskilningur. Að vísu má segja, að
félag, sem rekur iðn og framleiðslu, sé stór fjölskylda, fjár-
hagslega sjálfstæð heild, eins og bændabýli, þar sem heima-
fólkið ræktar kornið, malar, bakar brauðið, spinnur, vef-
ur, saumar o. s. frv. En í kaupfélögunum er það samt ekki
neytandinn sjálfur, sem vinnur öll verkin, heldur sérfróð-
ir starfsmenn, sem venjulega eru líka félagsmenn.
það verkefni, að létta lífsbaráttu þeirra fátæku, væri
nægilegt verkefni fyrir samvinnufélögin. það eru ekki ein-
göngu verkamenn, sem þurfa þá umbót. Kreppan þrýstir
að fjölda manna í miðstéttinni, svo að þeir mega fagna
hverri umbót, sem sparar þeim útgjöld.
Meginþorri manna í kaupfélögunum í öllum löndum
gerir ekki aðrar kröfur til samstarfsins en að geta bætt
lífskjör sín fjármunalega. En í þeim löndum, þar sem sam-
vinnan hefir náð nokkuð föstum tökum, er ávalt dálítill
hópur manna, sem ekki lætur sér nægja þetta, en treystir
því, að samvinnan geti komið á meira réttlæti í fjármálun-
um. þeim er ekki nóg, að samvinnan sé sú hæna, sem Hin-
rik IV. lofaði þegnum sínum. þeir álíta samvinnuna geta
valdið straumhvörfum, ekki eingöngu í verslun, heldur líka
10