Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 49

ANDVARI
BRYNJÓLFUR BJARNASON
47
þjóðstjórn á breiðum grundvelli. Þessar viðræður fóru þó út um þúf-
ur og ríkisstjóri skipaði utanþingsstjórn í desember.
Um haustið 1942 hélt Sósíalistaflokkurinn sitt þriðja þing. Brynj-
°lfur ræddi þar þessa nýju stöðu. Hann mat það svo, að framundan
væri tímabil sem einkenndist af eins konar jafnvægi milli stéttanna.
Fyrir borgarastéttina væru tveir kostir, að komast að einhverju sam-
komulagi við verkalýðinn eða leggja til orrustu við verkalýðssamtök-
ln- Ahuginn á stjórnarsamvinnu við Sósíalistaflokkinn væri ekki ein-
hlítur, vandamálið væri það sama og áður, hvernig ætti að koma
flokknum á kné, en nú skyldi beitt nýrri aðferð, blíðuhótum. Það var
líka sjónarmið framsóknarmanna, að ekki væri bara vonlaust að
stjórna án þátttöku verkalýðsflokkanna, það mætti heldur ekki
sleppa sósíalistum við að taka ábyrga afstöðu til stjórnarsamstarfs og
slíkt samstarf væri líklegt til að stöðva sóknina til þeirra.33 Venjan
væri sú, sagði Brynjólfur, að flokkur eins og Sósíalistaflokkurinn tæki
ekki þátt í ríkisstjórn. Sósíalistar tækju ekki á sig ábyrgð á auð-
valdsskipulaginu og stjórnarfari þess. Markmið þeirra væri að koma
því á kné. En ákveðin skilyrði gætu gert það nauðsynlegt, að flokk-
urinn tæki þátt í ríkisstjórn ásamt fulltrúum borgaraflokkanna. Hann
sú fram á tvennt sem einkum þyrfti að taka tillit til. Þegar setu-
hðsvinnunni lyki mætti búast við atvinnuleysi ef ekki yrði hafist
handa um atvinnulegar framkvæmdir, en það mundi skapa skilyrði
til nýrra árása á verkalýðinn. í annan stað þyrfti þjóðin að taka á öllu
sínu til að halda sjálfstæði sínu að styrjaldarlokum. Allar vonir yfir-
stéttarinnar um að fá að halda hér óskoruðum völdum eftir stríð
vaeru tengdar við það að lifa í skjóli Bandaríkjamanna. Þessi verkefni
gætu réttlætt þátttöku í ríkisstjórn, en hún væri þó alveg undir sterkri
verkalýðshreyfingu og bandalagi alþýðunnar komin. Og það var til
uð vinna að þessum verkefnum sem Sósíalistaflokkurinn tók þátt í
nýsköpunarstjórninni tveimur árum síðar.
Nýsköpunarstjórnin
Arið 1938 höfðu sósíalistar flutt frumvarp á Alþingi um nýsköpun at-
vinnuveganna. En nú voru gerbreyttar aðstæður. Á stríðsárunum