Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 68

Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 68
66 HELGI HALLGRÍMSSON ANDVARI Þetta skýrist enn frekar af því, sem Jón lærði ritar í Samantektir um skiln- ing á Eddu (1641),5 en þar segir hann m.a. um „álfakyn“: En hvað skal um álfakyn halda, sem nú nokkurir um getazt og þræta. . . Hvað þeir sem fróðastir haldnir voru hér um héldu, að af Adams sæði í jörðu fyrst kviknað hefði, sem þá var frjó, fersk og ný, þann tíma sem Adam þarfnaðist Evu konu sinnar, svo lengi eftir fall Abels, hvar um fleira var ennú forkastað etc. Jón lætur í það skína, að þessa kenningu hafi hann úr erlendum fræðibók- um, og tilnefnir eina bók „í Líibeck þrykkta“, er hann „sá hjá einum jarð- fróðum presti“, og telur að frumhöfundur hennar sé Alexander kóngur Salómonsson. Einnig minnist hann á sköpun dverganna í Gylfaginningu, sem er á vissan hátt hliðstæð þessari um uppruna huldufóks. Það er vafalaust rétt hjá Jóni lærða, að þessi kenning um uppruna álfa sé útlend að uppruna, enda ber hún þess merki að vera runnin undan rifjum „lærðra manna“ fyrri tíða. (Skýringar þeirra voru oft ótrúlega barnalegar en þó flóknar á sinn hátt). Séra Guðmundur Einarsson á Staðastað varpar Ijósi á þetta, með svo- felldum orðum í fyrrnefndu riti sínu, Hugrás:6 Nú ef þessi doktor (fictor) [þ. e. Jón lærði] fer því fram, að þessi sálarlaus börn hafi fallið af Adams líkama eftir fallið, og styrkir vísast sögu sína með því sem Lucidarius skrifar, sem er þetta, að það tilfélli þegar Kain drap bróður sinn Abel. Pað hafi so fallið Adam til sinnis, að hann hafi sett Evu sinni fjærvistir eftir það í 200 ár. Lucidarius þessi, sem Guðmundur vitnar til, var vel kunnugt almenningsrit á miðöldum, upp runnið á 12. öld í Mið-Evrópu, og var m.a. þýtt á dönsku á 15. öld. Þetta var eins konar kennslubók í kaþólskum rétttrúnaði, en eftir siðaskiptin var hún enn í miklum metum sem fræðibók hjá almenningi. Guðmundur velur Jóni hin hæðilegustu orð fyrir þessa skoðun, og segir m.a.: Nú kemur J. G. M. þeim þvert á mót [þ.e. hinum lærðu höfundum, sem Guðmundur vitnar til], og vasar vasklega fram, og kennir einföldum [innskoti sleppt hér], að álfa- fólkið sé Adams sæði; þó sálarlaust og móðurlaust. Item að það sé guðs börn og hafi vit á öllu, nema á vélráðum djöfulsins. Segir Guðmundur líklegast að útsendarar djöfulsins hafi komið þessum, að hans dómi, fáránlega vísdómi inn hjá Jóni, og að djöfsi sjálfur muni hafa þetta skáld sér útvalið til legáta og kenniföðurs, meðal þeirra, sem gjarnar trúa lyg- inni en sannleikanum, að koma þeirri niðurfallinni lygi á fætur aftur. Guðmundur þykist sjá, að tilgáta Jóns lærða um uppruna álfafólksins geti leitt „einfaldan almúga til saurlífis og fyrirboðinnar lostagirndar“, og útmálar þá hættu með mörgum orðum. Síðast en ekki síst telur hann það
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.