Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 146

Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 146
144 EIRÍKUR GUÐMUNDSSON ANDVARI Ólafs þiggur að gjöf frá frelsishetjunni, á hrottalegan hátt; og biður dreng- inn að flá hræið. Tíðin þar áður hafði verið Ólafi góð, heimurinn jafnvel vinalegur: hann eignaðist hljóðfæri föður síns, kynntist tréskurðarjárnun- um, hinum heillandi póstlúðri, Fjölni, Leirgerðarlögunum og náttúru heið- arinnar. Með hundshræinu sýnir heimurinn honum hins vegar sitt rétta andlit: „„Einu sinni var lífið fallegt“, hugsaði hann. „Það var gaman að vakna á morgnana og sælt að sofna á kvöldin. Lífið á að vera þannig. Og þannig er það ekki hér. Ég fer.““ (78). Vetrarmaður verður hann norðan heiðar þar sem hann kynnist konu sinni, Sæunni Hjálmarsdóttur. Líkt og Kristjáni Magnússyni í sögu Björns gengur honum illa að hafa hemil á holdi sínu og þarf að þola aðskilnað við konu sína og börn af þeim sökum. Hann hrekst á milli hreppa, hagleikur hans á tré er ekki metinn að verð- leikum. Frásögnin af hokri þeirra á íslandi er hörmungunum merkt og svo fer að þau bregða búi og láta glepjast af fagurgala um betra líf í Vestur- heimi. Þegar nánar er að gáð virðist þessi saga hafa þegið fleira frá átjándu öld en bréfaformið. Samhengi og rökhugsun textans fær ekkert kollvarpað. Að baki býr sjálfvirkt flokkunarkerfi, tilvist söguhetjunnar er felld inn í reglu sem minnir um margt á það hvernig menn skipulögðu heiminn á ofanverðri sautjándu og átjándu öld samkvæmt franska heimspekingnum Michel Foucault.5 A þeim tíma var tilvera mannsins ekki dregin í efa á hennar eig- in forsendum. Maðurinn var hvorki skapari, höfundur né guð heldur var hlutverk hans það eitt að útskýra skipan heimsins í ljósi óvefengjanlegra hugmynda. Forsenda slíks þekkingarstarfs fólst í því að tæki lýsingarinnar væri áreiðanlegt og gegnsætt. Tungumálið var strangt til tekið ekki til og átti sér engan annan stað en lýsinguna, það var ekki sá torræði og dularfulli hluti heimsins sem það var á endurreisnartímanum þegar menn hugsuðu heiminn í ljósi líkinga þar sem hvert einasta fyrirbæri tengdist öðru á flók- inn hátt. Hlutverk hugsuða var að lýsa þeirri reglu sem þegar var fyrir hendi í náttúrunni, líkt og Eggert Ólafsson gerði í Ferðabókinni um miðja átjándu öld. Menn trúðu því með öðrum orðum að lýsingin gæfi kórrétta mynd af sönnu skipulagi heimsins. Þekkingarstarfi mannsins - hvort sem hann setti saman „töflu“ yfir eldfjöll, steintegundir eða jurtir - var hins vegar ekki hægt að lýsa. Það var af þessum sökum sem Foucault fann manninum engan stað í klassískri hugsun. Svo tekin sé líking af myndverki, líkt og Foucault gerir sjálfur í upphafi Orða og hluta, þá komst maðurinn ekki inn á myndina án þess að skipulag hennar tæki róttækum breytingum, líkt og gerðist að hans mati í lok átjándu og í upphafi þeirrar nítjándu þeg- ar hugsunin tók nýja stefnu - sjálfsverunni var með öðrum orðum haldið í skefjum. Af þessum sökum birta til dæmis sjálfsævisögur átjándu aldar manna sársaukafulla sjálfsafneitun sem jaðrar við meinlæti; sérkenni ein-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.