Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 24

22
EINAR ÓLAFSSON
ANDVARI
erfitt að halda áfram námi þegar Garðsárin fjögur væru liðin, enda
reyndist svo vera. Vorið 1920 tók hann próf í fyrsta hlutanum, eðlis-
fræði og efnafræði. Næsti áfangi voru aukafög, dýrafræði og jurta-
fræði, en jafnframt fór hann að lesa sérgreinina sem hann hafði valið,
lífeðlisfræði. En um veturinn 1921-22 fór hann að kenna slappleika
og varð fárveikur undir vorið. Kom í ljós að hann var með lungna-
berkla. Næstu níu mánuðum eyddi hann á spítala og heilsuhæli og
var reyndar ekki búinn að ná sér fyrr en að ári liðnu, en náði þó loks
góðum bata. En þegar hann kom út af hælinu snemma árs 1923 var
Garðvistin liðin. Hann stóð því uppi slyppur og snauður og próflaus
og vissi ekki hvað hann ætti af sér að gera.
Meðal íslenskra stúdenta sem komu til Kaupmannahafnar haustið
1921 voru Einar Olgeirsson og Stefán Pjetursson, síðar þjóðskjala-
vörður. Þeir voru áhugasamir um þjóðfélagsmál og róttækir og þá
um vorið hafði komið út bók eftir Stefán um byltinguna í Rússlandi.
Þeir félagarnir voru báðir auralitlir. Þá var verðbólgan byrjuð í
Þýskalandi, verð marksins féll stöðugt, og ljóst var að takmarkaðir
aurar þeirra mundu nýtast betur þar. Þeir brugðu því á það ráð að
flytja sig til Berlínar og halda áfram námi þar.11
Þeir skrifuðu Brynjólfi og hvöttu hann til að koma til Berlínar og
fór hann að ráðum þeirra. í stað þess að halda áfram námi sínu í
náttúrufræði sneri hann sér að þeim fræðum, sem hugur hans
hneigðist til, og sótti tíma í heimspeki. Hann notaði tímann þó mest
til sjálfsnáms og las mikið en tók engin próf. Að sögn Gísla Ás-
mundssonar lagði hann einkum stund á heimspeki Kants.12 En fyrir
ungan marxista var þjóðfélagsástandið í Þýskalandi í sjálfu sér á við
heilan háskóla, þótt vart hafi sá skóli verið að öllu leyti ánægjulegur.
Þegar Brynjólfur kom til Þýskalands var óðaverðbólgan í hámarki og
á þessu ári fór atvinnuleysi vaxandi. Kaupmáttur verkafólks minnk-
aði, hin sparneytna þýska millistétt missti eigur sínar en auðstéttin
hagnaðist. Gamla keisaradæmið var hrunið, lýðveldið var í kreppu
frá upphafi og sósíaldemókratar tóku að sér að bera ábyrgð á því og
halda alþýðunni í skefjum. í janúar 1923 var Ruhr-héraðið hertekið
og allt árið var mikill órói í landinu. í október var gerð uppreisn í
Hamborg en herinn bældi hana niður og hrakti jafnframt frá völdum
róttækar stjórnir í Saxlandi og Thuringen. Segja má að hin andvana
fædda októberbylting ársins 1923 marki endalok þeirrar heimsbylt-
ingar sem margir vonuðust til að fylgdi í kjölfar októberbyltingarinn-