Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar - 01.01.1914, Blaðsíða 11

ALMANAK 1914
5
Fastastjörnur:
Föstum stjörnuni er skift í flokka eftir birtu þeirra. Stjarna,sem
g’efur frá sé’r birtu á móts við meðal birtu tuttugu björtustu stjarn-
anna, sem sjást, er stjarna hinnar fyrstu stærðar (Magnitude).
Smærri stjörnur en sjöttu stærðar sjást ekki með berum augum.
íyrstu stærðar stjörnur eru lnmdrað sinnum bjartari en þær. Með
berum augum má sjá um 5,000 stjörnur og er tala þeirra í flokkum
þannig:
Fyrstu stærður um 20 Fjórðu stærðar um 425
Annarar “ “ 65 Fimtu “ “ 1100
Þriðju “ “ 190 Sjötta “ “ 3200
Sjónauki, þrjá þumlunga í þvermál, sýnir um 324,188 stjörnur.
FJestir sjónaukar notaðir við stjörnufræðislegar athuganireru miklu
stærri og sýna þá náttúrlega fleiri stjörnur.
Bjartasta fastastjarnan heitir Siríus. Hún skipar að réttu
agi sess út af fyrir sig. Hún er miljón sinnum lengra frá jörðinni
en sólin. Hún hefir fylgihnött sem er sjö sinnum þyngri en sól vor.
Síríus er fimni þúsund sinnum bjartari en fylgihnöttur hans,en er að
eins tvöfalt þyngri. Þessi fylgihnöttur fer hringferð sína um Síríus
á fjörutíu og níu árum eftir því sem næst verður komist.
Fjarlægð fastastjarnanna er jafnan miðuð við tímann sem Ijósið
þarftil að ferðast frá þeiin til jarðarinnar. Ljóshraðin er um 186.300
mílur á sekundu. Ljósár er sú vegalengd nefnd sem ljósið ferðast
yfir á heilu ári. Fjarlægð stjarnánna er því mæld í Ijósárum.
Fáar fastastjörnur eru svo nálægar nð mögulegt sé að mœla hve
langt þær eru í burt. Sú sem er næst er að eins þrjú ljósár í burt.
Aftur á móti er vegalengdin til Arctui us um hundrað Ijósár. Ark-
turus er þrettán hundruð sinum bjartai i en sól vor; og nálgast jörð-
ina með fimm mílna hraða á sek indunni.
X'ega er um þrjátíu ljósár í burt; og nálgast með tíu mílnahraða
á sekúndunni. Eftir tólr þúsund ár veiður hún orðin pólstjarna vor.
Stœrst í heimi.
Mesti banki heimsins er Englandsbankinn í Lundúnum ; elzti
háskóli er University College í Oxford, stofnaður 1050; stærsta
bokasafn heimsins er landsbókásafnið í París, er hefir næstum því
3,000,000 binda.
Stærsta leikhús heimsins er sönghöllin í París og er landspildan
er hún stendur á þrjár ekrur að stærð ; stærsta bronze-líkneski er
standmynd Péturs mikla í St. Pétursborg, er vigtar noo tonn.
Stærsta steinlíkneski er í Japan og er 44 feta hátt; stærsti háskóli
er í Cairo, þar eru 10,000 nemendur og 310 kennarar.
Dýpsta kolanáma er skamt frá Lambert í Belgíu og er 3,500
feta djúp, stærsta. skipakví er í Cardiff í Wales, rafmagnslampi
sá er mest ljósmagn hefir er í vitanum við Sidney í Astralíu, en
stærsti vitaturn heimsins stendur á Cape Henry í Virginí.i og er
hann I65 fet á hæð.