Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Side 23

FERILL
13
satnl gæti verið í því fólgin, og guðspjall það, sem þar væri
boðað. Samt gela menn verið kristnir, þólt þeir vili og
viðurkenni, að kristindómurinn sé vaxinn upp fyrir margs-
konar áhrif, og verið áhangendur Kant’s, þótt þeir viti, að
hann liafi lært af Hume. Ritskýringin kafnar undir nafni,
nema hún laki ritin hæði sem hlekki í rás viðburðanna og
sjálfgilda einstaklinga, fylgi höfundunum þær leiðir sem þeir
sjálfir hafa gengið. IJetta gerir að visu rannsóknirnar erfið-
ari, en ætti lika að geta sparað margan óþarfan krók, sem
farinn er vegna þess eins, að hver varða við leiðina er
skoðuð sem síðasti tindurinn.
Tagore hefur sagt um rannsóknir Vesturlandabúa á ritum
Indverja: »Fræðimenn Vesturlanda virðast ekki sinna hinum
miklu helgiritum Indíalands, nema af þvi að þau eru heim-
ildir um sögu og fornfræði. En i lifi voru eru þau lifandi
þáttur, og vér gelum ekki að því gert, að oss finst sem þau
missi mátt sinn þegar þau verða tölusettir sýningarmunir —
og litið er á pau sem smyrlinga mannlegrar hugsunar og
viðleitni, vafða likblæjum Iærdómsins« (Sadhana, formáli
höfundar).
Rás viðburðanna réð þvi, að Völuspá varð ekki heilagt rit.
En henni var ætlað áð vera guðspjall, og hún verður ekki
skilin til neinnar hlítar, nema reynt sé að lesa hana i sama
anda og skáldið kvað hana. Hann var hvorki málfræðingur
né fornfræðingur, og sálarlif hans var ekki hversdagslegt.
Sólarljóð er skyldasta kvæðið frá fyrri öldurn, gerir ráð fyrir
líkri reynslu, en sjónhringurinn er þar miklu þröngvari.
Hugsum oss, að afkomendur vorir færi að glíma við kvæði
sira Matthíasar: »Guð minn guð ég hrópa« — eftir 900 ár,
og kristnin væri fyrir löngu liðin undir lok, en nafn skálds-
ins og öll atvik gleyrnd. Ætli ritskýrendunum væri ekki
óhætt að reyna að leggjast djúpt, ef þeir ætti að brjóta
kvæðið til mergjar og gera sér grein fyrir efni þess og
formi ?
Látum aðra um þetta — segja ritskýrendur og fornfræð-
ingar vorra daga. — Látum aðra um að leila að »andanum«.
Vér erum hvorki heimspekingar né prédikarar.
1 þessum skoðunarhætti er hæði skammsýni og hugleysi.
Svo framarlega sem menn fara að fást við andlega hluti,
eiga þeir ekki að nema staðar fyr en að andanum er komið.
Svo mikill Ijóður sem það er á fræðimanni að leggja and-
ríki sjálfs sin inn í annara rit, þá er hitt engu síður ábyrgðar-