Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Side 52

42
VÖLUSPÁ
verið setí þar vegna þess að vísan annars er um jörðina, en
i raun og veru átt heima á eftir 5.-6. v.? Engum hefur þó
dottið í hug, svo ég viti, að rífa sundur 7. visuna, af því að
þar er sagt, að æsir hafi smíðað auð, áður en þeir gerðu
sér tangir og tól!
Sá sem að mínu áliti hefur skýrt visu þessa á skarpleg-
astan og skáldlegastan hátt, er Julius Hoffory (Eddastudien
71—85). Hann íelst að visu á skoðun Miillenhoffs, að þær
'eigi upprunalega ekki heima í Völuspá, en telur sennilegt,
að þær hafi slæðst þangað úr jafngömlu kvæði um likt efni.
Á aldur 5. v. bendi orðmyndin jöður, sem ritari K hafi ekki
skilið og gert úr vitleysuna jódýr. Bugge hefur bent á, að
jöðurr (kemur annars fyrir sem mannsnafn) sé = jaðarr.
Hoffory álítur, að hér sé skáldið að lýsa miðnætursólinni.
Hann hafi séð hana (líklega á ferðalagi), og þeirri hugsun
skotið upp í honum, að svona hafi sólin gengið í árdaga,
áður en skipulag var komið á heiminn: verið á ferð um
miðja nótt, samferða mánanum (sinni = förunautur), af því
að hún kunni ekki að ganga undir (í sali sína). En þegar
sól er á lofti um nætur, verður máninn fölur og sviplaus,
eins og hann viti ekki um mátt sinn. Vísuorðin um stjörn-
urnar telur Hoffory fleyg, yngra en vísuna sjálfa. Erfiðast er
að skýra: varp hendi o. s. frv. Það er eins og sólin (hugsuð
í konulíki) gripi um himinjaðarinn, þegar hún kemur norður,
og finnur þó engan hvíldarstað: hún rennur um stund fast
niður við sjónhringinn.
Líkt þessu skýrir Björn M. Ólsen (Tímarit, 1894, 103):
»goðin þurftu að gefa sólinni fasta braut, láta hana hætta að
halda sér dauðahaldi i sjóndeildarhringinn, kenna henni að
bruna upp á háloftið til að hita, lýsa og lífga«.
Ýmsar aðrar skýringar eru til á fyrra hluta þessarar visu,
og sumar enn torskildari en vísan sjálf.1)
1) Wadsteia (Arkiv XV, 158—61) þýðir: »solen kastades fram söderi-
fráa pá högra sidan över himlaranden i mánens sallskap«. Með pessu
álítur hann eðlilegum sólargangi lýst, og var þá ekkert að laga fyrir
goðin. Hann lítur á sól sem þágufall, en það er sólti í Völuspá 38, 64.
— Gebhardt (PB Beitriige XXIV, 412—13): »Zu unserer rechten hand,
wenn wirs von siiden aus betrachten, kam um den himmelsrand her-
auf die sonne, welche die namliche bahn beschreitet wie der mond«.
— Finnur Jónsson: »Stiller man sig med ansigtet mod syd, og hvis
man saa, eller tænkte sig at se, solen stige op i vest og gaa mod öst,
tror jeg man kunde have betegnet det paa den her brugte maade«