Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Síða 86

76
VÖLUSPÁ
35. vísa.
haptr, bandingi.
Hveralundr. Þetta örnefni (svo flnst mér eðlilegast að líta
á orðið, smbr. Brálundr, Gnipalundr, Fjöturlundr og fleiri
slik nöfn í goðsögum og hetjusögum) hefur verið skýrt á
tvo vegu, og fer skýringin mjög eftir því, hvort Völuspá af
öðrum ástæðum er talin íslenzk eða eigi. Finnur Jónsson
skýrir: wlundur (tré) við ketilmyndaðar lautir« (L. p., smbr.
Arkiv IV, 34—35), því að í norsku þekkist auðvitað ekki is-
lenzka merkingin í hverr, þar hefur það aldrei þýtt annað
en ketill. Þó að Finnur Jónsson standi einn uppi með
þennan skilning, að því er ég bezt veit, þá er hann í sjálfu
sér ekki fjarstæður. Örnefni sett saman með -katlar (= lautir)
eru til á íslandi, og í L. p. tilfærir Finnur Jónsson jökul-
hver (— laut eftir þiðnaða jaka). Rn hverjum íslendingi
dettur þó annað í hug, er hann sér örnefni með hver sem
fyrra lið: Hveravellir, Hveragerði, Hverfell. Og af því að rök-
semdir fyrir norskum uppruna Völuspár eru einmitt i veik-
asta lagi, er hér engin ástæða til þeirra vegna að leita ann-
arar skýringar en þeirrar, sem eðlilegust er. Þá er fyrst þess
að gæta, að stað þann, sem Loki var bundinn á, hafa menn
vafalaust hugsað sér óyndislegan. En skóglendi innan um
djúpar lautir getur einmitt verið mjög vistlegt. Aftur á móti
getur varla ægilegra landslag en brennisteinsauðn með vell-
andi hverum. Gosum fylgja oft dunur og dynkir, er sem alt
leiki á reiðiskjálfi, enda er að jafnaði landskjálftahætt á
hverasvæðum. Kemur þetta ágætlega heim við þá sögn, að
Loki valdi landskjálftum. Þó er varla rétt að skilja undir
hér »niðri undir«, svo að Loki sé neðan jarðar undir hver-
unum (Boer, Kritik 336), líkt og Jónas kvað:
en Loki bundinn beið i gjótum
bjargstuddum undir jökulrótum . . .
Heldur mun hugmyndin vera, að fáein tré vaxi meðal hvera,
og sé Loki bundinn þar, en eiturormurinn (sem líka er gert
ráð fyrir i Völuspá, með þvi sem sagt er um Sigyn) hangi
á grein uppi yfir honum. Nú vaxa að vísu ekki tré við hvera,
þó að við suma þeirra geti verið gróður mikill (smbr. Tíma-
rit 1894, 101; 1895, 9, 53—55). Enda hugsa ég mér þennan
lund kynlega kvisti, fremur gullitan af hverahrúðri og brenni-
steini en grænan og laufgaðan. ímyndun goðsagnanna er