Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 137

SKÁLDIÐ
127
þar hvatvíslega grein í blað, og fólk suður í Grindavík legst
í rúniið af hræðslu. Þó er mikill munur á, hve mögnuð og
almenn hugs57kin er, eftir því við hvað spárnar hafa að
styðjast. Mörgum mun enn minnisstæður óttinn við hala-
stjörnuna í maí 1910. En á eftir gleymist þetta fljótt. Eng-
inn vill muna það, sizt þeir sem hræddastir voru. Það fer
sömu leiðina og draumarnir, sem koma ekki fram. Auk þess
eru söguheimildir ákaflega fátæklegar frá 10. öld, en það er
í sjálfu sér þegjandi vottur um, að menn trúðu ekki á fram-
tíðina. Þegar heimsendir kom ekki árið 1000 eftir Krists burð,
færðu menn hann til, og bjuggust við honum 1000 árum
eftir dauða Krists: 1033. Þá streymdi aragrúi pílagríma til
landsins helga, m. a. frá Noregi (sjá Paasche, Kristendom og
kvad, 14). Sá ótti átti vafalaust mikinn þátt í sinnaskiftum
Norðmanna eftir Stiklastaðaorustu og helgi Ólafs konungs.
Ég tel nú víst, að óttinn við dómsdag um árið 1000 hafi
haft mikil áhrif á ólaf Tryggvason og kristniboð hans. Sjálf-
sagt verður ekki bent á neitt annað dæmi þeirra áhrifa, sem
er jafngreinilegt.
Ólafur Tryggvason kemur til Noregs 995. Hann er sjálfur
enginn heimaalningur. Hann hafði verið árum saman fyrir
vestan haf, tekið þar kristni og kvænst kristinni konu, en i
för með honum voru klerkar bæði af Bretlandseyjum og af
meginlandinu. Trúin á yfxrvofandi dómsdag gat því ekki
farið fram hjá honum. Og hún varð eins og olía í hið ný-
tendraða trúarbál víkingsins.
Atfarir Ólafs gegna svo mikilli furðu, að þær þurfa ein-
mitt sérstakrar skýringar við. Hann kristnar flmm lönd á
fimm árum — fimm næstu árunum fyrir 1000. Honum
liggur svo mikið á, að hann hugsar ekki einu sinni um að
festa sig í konungssessi, eins og Hákon góði, áður en hann
tekur til kristniboðsins. Hann brýtur fólk til kristni með að-
ferðum, sem hann sjálfur og klerkar hans hafa vafalaust
fundið, að voru ekki allskostar æskilegai-. Á kristniboðinu í
Noregi er annar svipur en kristniboði annarsstaðar á Norður-
löndum. En hafi ólafur trúað, að þetta væri siðustu forvöð
að bjarga löndum sínum frá heiðindómi og helvíti, er það
ekki lítil afsökun, gerir manninn skiljanlegri og hugþekkari.
Nú eru að vísu ekki beinar sögur af þvi, að ólafur og
klerkar hans hafx beitt þessum spádómi í kristniboði sínu.
Hvorki þeir, sem prédikað höfðu slíkt, né hinir sem trúðu
því, vildu halda þvi á lofti á eftir. En ýmsar líkur má benda