Búfræðingurinn - 01.01.1944, Síða 11

H U F Ií Æ ÐINGURIN N
9
aðar grastegundir. Hér hafa fundizt rúmlega M legundir, sexn lýst
er í Flóru íslands, og er sumt crlendur slæðingur eða innfluttar
tegundir. Þó eru nokkrar tegundir, senx er ekki getið í Flóru,
sem hafa verið fluttar inn lil ræktunar og sumar ilenzt hér. Má
þar einkum nefna axhnoðapunt, tágavingul, harðvingul, stórtoppað
sveifgras (linsveifgras), rýgresi og faxtegundir.
Það eru þó ekki nema tiltölulega fáar grastegundir af þeim
fjölda, sem finnst í ræktuðu og óræktuðu landi, sem eru taldar góð
ræktargrös, og verður þeim lýst hér auk nokkurra tegunda, sem
liafa minná gildi, en ber þó nokkuð á i ýmsum lendum.
1. Helztu einkenni heilgrasaættarinnar.
Öll grös hafa það sameiginlegl að vera með trefjurótiim, en
svó má skipta þeim aðallega í 2 flokka, eftir því hvort javðstöng-
nllinn er uppréttnr eða láréttur og skriðull.
Jarðstönglar grasanna (huldir niðri i jörðunni) fela í sér hlað-
brumið og geyma það frá hausti til vors hjá öllum fjölærum
grösum.
Vpprétii jarðstöngullinn samanstendur venjulega af mörgum
þéttum blaðstofnum, og þar eru blaðstöngulbrum jurtarinnar, er
siðan vaxa og verða að grasi með stöngli, blöðurn og blómskipan
(sauðvingull, snarrót, vatlarfoxgras o. fl.). Ilinn lárétti jarðstöngull
er meira og minna skriðull og kallast jarðrenglur, og eru loft-
sprotar gisnari þar en á grösum, sem eru með uppréttum jarð-
stöngli. Hinar láréttu jarðrenglur líkjast oft rótum, en jxekkjast
frá þeim á því, að þær eru þykkri og með blaðbrum, er koma
ui)]) og verða að stráum (vallsveifgras, húsapuntur o. fl.).
Ef við athugum graslendi, þegar spretta er nokkur orðin á
vorin, t. d. síðast í maí, sjáum við, að fæstar grastegundir eru
búnar að selja punt, en græn blöð og uppvafðir blaðstofnar teygja
sig upp í loftið og ljósið. Við nána atliugun sjáum við, að grösin
eru ekki öll eins að útliti, jafnvel þó að sama tegund sé. Við sjáum
strá, sem eru með blaðsliðrum, en upp úr slíðrinu er að vaxa strá,
sem við nánai'i athugun felur i sér blónrskipan, ■—■ punt, — smáöx,
en við hliðina á þessum blómstöngli sjást önnur blöð, sem eru
ekki með greinilegum sliðrum eða umvöfðum blaðhlutum. Þeir
fyrrnefndu nefnast stofnsprotar vegna jxess, að þeir fela i sér blóm-
skipan jurtarinnar, en þeir síðarncfndu kallast blaðsprotar eða
geld blöð.
Það er greint milli tvenns konar brumlegu á grösum i blóm-
Lausu ástandi: þar sem blöðin eru uppvafin i brumlegunni (sivöl)
og þar sem brumlegan er meira eða minna flatvaxin (samanlögð).