Búfræðingurinn - 01.01.1944, Page 113

B U F R Æ Ð I N G U R I N N
111
í'innst ógreinilega, og eru hjartaslögin venjulega tíðari en eðli-
iegt er. Öndunin er erfið, og oft hevrast stunur og korr. Kokið
er laniað, og kýrin gelur ekki kyngt. Slefan rennur fram úr
henni. Komið getur fyrir, að munnvatn og fóðuragnir lendi í
barkanum, enda eru þess dæmi, að kýr fái lungnabólgu upp
úr doða. Yfirleitt verður að forðast að hella ofan í kýr, sem
eru með doða. Meltingarfærin eru lömuð, og gengur þvi ekki
saur frá kúnni, gerð kemur í innihald vamharinnar, og kýrin
hlæs upp. Kýrin kastar ekki af sér þvagi, vegna þess að
blaðran er lömuð. Mjólkurmyndun er litil eða engin. Líkams-
hitinn er venjulega lægri en eðlilegt er og getur numið frá
1—3°. Eyru og fætur eru óeðlilega lcöld. — Þetta er sú teg-
und doða, sem algengust er. Geta þessi einkenni eða nokkur
þeirra komið fram á skömmum tíma, jafnvel 1—2 klukku-
slundum. Onnur tegund doðans er með þeim liætti, að aðal-
lega ber á lömun meltingarfæranna (vambarlömun, tregða á
saur og þvagi), kýrin getur staðið, en er þunglamaleg og reik-
andi, ef hún hreyfir sig. Þriðja tegundin er þannig, að kýrnar
liggja að vísu og geta ekki staðið upp, en halda samt höfði,
eru líflegar í augunum og jórtra jafnvel öðru hverju. Fjórðu
tegund doðans fylgja krampar, mikill óróleiki og jafnvel æði.
Kramparnir eru stundum í öllum vöðvum líkamans, en oftar
aðeins í höfuð- og hálsvöðvum. Þessari tegund doða fvlgir oft
aukinn likamshiti.
I>ó áÖ doðiiin sc hér aðgreindur i 4 tegundir, eru vitanlcga mörg
millistig og talunörkin livergi nœrri skýr alltaf milli liinna fjögra teg-
unda. Er stundum crfitt að greina doðann, pegar einkennin cru mjög
óljós, og scnnilcga er oftar um doða að ræða en ínenu gera sér grein fyrir.
Lækning: Aðallega koma til greina 2 aðferðir til þess að
lækna doðann, og eru þær oft viðhafðar samtíinis. Eldri að-
ferðin er sú að dæla hreinsuðu lofti inn í júgrið með áhaldi,
sem nefnt er doðadæla. Hin aðferðin er sú að dæla uppleystum
kalsíumsöltum inn í hlóðið eða undir húðina. Doðadælan er
svo þeklct áhald, að ekki er ástatða til að lýsa henni hér, en rétl
er að gera sér grein fyrir notkun hennar. Fyrst ber að athuga
það, að mjög cr nauðsijnlegt, að kjjrin sé dæld strax og doða-
cinkenni sjást. Þvi seinna sem doðáveikar kjjr eru dældar,
jteim mun verri cru batahorfnrnar. Þess vegna ættu doðadælur
að-vera lil á sem flestum bæjum, þar sem kýr eru, e'inkum
þar, sem strjálbýlt er. Oft fer dýrmætur tinii til einskis, þegar